Zastrzeżenie warunku w jednostronnej czynności prawnokształtującej (wypowiedzenie)

Zastrzeżenie warunku polegającego na spełnieniu świadczenia jest co do zasady dopuszczalne także w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy, co dotyczy także wypowiedzenia umowy o kredyt pod warunkiem niezapłacenia zadłużenia 

Wyrok SN z dnia 8 marca 2023 r., II CSKP 728/22

Standard: 69764 (pełna treść orzeczenia)

Nie jest wyłączone zastrzeganie warunku w jednostronnej czynności prawnej. Granice jego dopuszczalności wyznacza ustawa i właściwości czynności prawnej.

Przyjmuje się, że ograniczenie dopuszczalności zastrzegania warunku przez wzgląd na właściwości czynności prawnej ma na celu ochronę tych stosunków, w których szczególnie uzasadnione jest zapewnienie stanu jednoznaczności sytuacji prawnej. Charakter czynności jednostronnych prawnokształtujących również dopuszcza ich dokonanie pod warunkiem, w szczególności, jeżeli ziszczenie się warunku zależy od zachowania się adresata oświadczenia woli, które może polegać na spełnieniu świadczenia, w tym zapłacie oznaczonej kwocie pieniężnej przez dłużnika, będącego adresatem tej czynności. W takim wypadku odbiorca oświadczenia jednostronnej czynności prawnokształtującej, zastrzeżonej pod warunkiem, może doprowadzić do usunięcia niepewności prawnej, której źródłem był właśnie zastrzeżony warunek, wprowadzony do oświadczenia wierzyciela.

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę podziela poglądy judykatury dopuszczające co do zasady wypowiedzenie umowy, zawierające zastrzeżenie, że jego skutek zależy od skorzystania z uprawnienia lub woli wykonującego zobowiązanie, w szczególności, gdy zdarzenie zależne polegać ma na spełnieniu lub niespełnieniu określonego świadczenia (zob. wyroki SN: z 24 września 2015 r., V CSK 698/14; z 8 września 2016 r., II CSK 750/15 i postanowienie SN z 28 maja 2020 r., I CSK 547/19).

Jeżeli celem zakazu dokonywania czynności prawnokształtujących z zastrzeżeniem warunku ma być ochrona adresata oświadczenia woli przed niepewnością prawną, to taki stan co do zasady nie wystąpi, gdy zastrzeżony warunek dotyczy wyłącznie zachowania adresata oświadczenia woli. W szczególności, jeżeli skutek czynności prawnokształtującej (wypowiedzenie) nie następuje od chwili jej dokonania, ale  powiązany jest z upływem określonego terminu (warunek zawieszający). W   takim wypadku, do momentu upływu terminu skutek nie następuje i stosunek prawny trwa, a konsekwencje dokonania wypowiedzenia są odwracalne.

Zastrzeżenie warunku, którego treść wypełniał obowiązek uregulowania przez pozwaną zadłużenia określonego w wypowiedzeniu i pozwalał na uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia wypowiadającego umowę kredytową oraz możliwość dalszego kontynuowania umowy na dotychczasowych warunkach, prowadzi do wniosku, że bez zastrzeżenia warunku tej treści, uprawniony i tak złożyłby jednostronne oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy, skoro został on zastrzeżone wyłącznie na korzyść pozwanej. Nie sposób przyjąć, że bez zastrzeżenia możliwości uznania wypowiedzenia umowy za bezskuteczne, w  przypadku zapłaty przez pozwaną przeterminowanego zadłużenia w okresie wypowiedzenia, powód nie skorzystałby z wypowiedzenia, które to uprawnienie wynikało z zawartej umowy o oraz przepisów pr. bank.

Wyrok SN z dnia 26 maja 2021 r., I CSKP 48/21

Standard: 57062 (pełna treść orzeczenia)