Pełnomocnik substytucyjny

Sposób unormowania dalszego pełnomocnictwa procesowego ‎w art. 91 pkt 3 k.p.c. nawiązuje wprost do art. 91 § 1 pkt 3 k.p.c. z 1930 r. (w brzmieniu nadanym tekstem jednolitym opubl. w Dz. U. z 1932 r., nr 112, poz. 934), zgodnie z którym pełnomocnictwo procesowe upoważniało z samej ustawy m.in. do udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi. Na tle tego przepisu, analizując skutki substytucji, przyjęto, że udzielając pełnomocnictwa z prawem substytucji mocodawca wyraża zgodę na zastępowanie go przez substytuta, który nie reprezentuje pełnomocnika, lecz mocodawcę. Strona ma w tej sytuacji dwóch (lub więcej) równorzędnych pełnomocników procesowych (por. orz. SN z dnia 1 maja 1935 r., C.I. 3015/34 i z dnia 19 kwietnia 1937 r., C.II. 2959/36).

Dalszy pełnomocnik dysponuje tymi samymi uprawnieniami i obowiązkami, co pełnomocnik pierwotny, gdyż jest on pełnomocnikiem procesowym w rozumieniu art. 84 i n. k.p.c. z 1930 r. (obecnie – art. 86 i n. k.p.c.), które nie zawierają w tej materii żadnych ograniczeń (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia 23 kwietnia 1938 r., C.III. 1140/35).

Pogląd, według którego pełnomocnictwo substytucyjne wiąże stronę z substytutem, który działa w jej imieniu i z bezpośrednim skutkiem w jej sferze prawnej, jest jednomyślnie aprobowany również na tle art. 86 i n. k.p.c.

W judykaturze podkreśla się, że substytut nie staje się pełnomocnikiem pełnomocnika, który udzielił dalszego pełnomocnictwa, lecz samej strony; mocodawcą substytuta nie jest zatem uprzednio ustanowiony pełnomocnik, lecz strona.

Wykonując udzielone pełnomocnictwo substytut działa w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy (por. uchwała SN z dnia 20 marca 1970 r., III PZP 1/70, wyrok SN z dnia 2 października 2009 r., II PK 105/09 i postanowienia SN z dnia 7 listopada 2006 r., I CZ 78/06, z dnia 21 października 2010 r., IV CZ 79/10, z dnia 29 września 2011 r., IV CZ 52/11 i z dnia 16 maja 2018 r., III PK 90/17).

Zakres uprawnień substytuta jest co do zasady tożsamy z zakresem uprawnień pełnomocnika głównego (por. inaczej § 31 ‎ust. 2 austriackiej Normy Jurysdykcyjnej i § 81 niemieckiego k.p.c.) i wynika ‎z art. 91 k.p.c. (zob. uchwała SN z dnia 20 marca 1970 r., ‎III PZP 1/70).

Uchwała SN z dnia 16 czerwca 2023 r., III CZP 120/22

Standard: 71255 (pełna treść orzeczenia)

Na skutek udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego (substytucji), o którym mowa w art. 91 pkt 3 k.p.c., stosunek pełnomocnictwa powstaje pomiędzy mocodawcą a substytutem. Substytut staje się pełnomocnikiem strony, a nie pełnomocnika, który udzielił dalszego pełnomocnictwa.

Wykonując udzielone pełnomocnictwo, substytut działa więc w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy, przy czym udzielenie substytucji nie uchyla ani nie uszczupla umocowania pełnomocnika głównego (zob. np. postanowienie SN z dnia 21 października 2010 r., IV CZ 79/10).

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2022 r., III CZ 177/22

Standard: 69127 (pełna treść orzeczenia)