Pełnomocnik substytucyjny

Sposób unormowania dalszego pełnomocnictwa procesowego ‎w art. 91 pkt 3 k.p.c. nawiązuje wprost do art. 91 § 1 pkt 3 k.p.c. z 1930 r. (w brzmieniu nadanym tekstem jednolitym opubl. w Dz. U. z 1932 r., nr 112, poz. 934), zgodnie z którym pełnomocnictwo procesowe upoważniało z samej ustawy m.in. do udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi. Na tle tego przepisu, analizując skutki substytucji, przyjęto, że udzielając pełnomocnictwa z prawem substytucji mocodawca wyraża zgodę na zastępowanie go przez substytuta, który nie reprezentuje pełnomocnika, lecz mocodawcę. Strona ma w tej sytuacji dwóch (lub więcej) równorzędnych pełnomocników procesowych (por. orz. SN z dnia 1 maja 1935 r., C.I. 3015/34 i z dnia 19 kwietnia 1937 r., C.II. 2959/36).

Dalszy pełnomocnik dysponuje tymi samymi uprawnieniami i obowiązkami, co pełnomocnik pierwotny, gdyż jest on pełnomocnikiem procesowym w rozumieniu art. 84 i n. k.p.c. z 1930 r. (obecnie – art. 86 i n. k.p.c.), które nie zawierają w tej materii żadnych ograniczeń (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia 23 kwietnia 1938 r., C.III. 1140/35).

Pogląd, według którego pełnomocnictwo substytucyjne wiąże stronę z substytutem, który działa w jej imieniu i z bezpośrednim skutkiem w jej sferze prawnej, jest jednomyślnie aprobowany również na tle art. 86 i n. k.p.c.

W judykaturze podkreśla się, że substytut nie staje się pełnomocnikiem pełnomocnika, który udzielił dalszego pełnomocnictwa, lecz samej strony; mocodawcą substytuta nie jest zatem uprzednio ustanowiony pełnomocnik, lecz strona.

Wykonując udzielone pełnomocnictwo substytut działa w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy (por. uchwała SN z dnia 20 marca 1970 r., III PZP 1/70, wyrok SN z dnia 2 października 2009 r., II PK 105/09 i postanowienia SN z dnia 7 listopada 2006 r., I CZ 78/06, z dnia 21 października 2010 r., IV CZ 79/10, z dnia 29 września 2011 r., IV CZ 52/11 i z dnia 16 maja 2018 r., III PK 90/17).

Zakres uprawnień substytuta jest co do zasady tożsamy z zakresem uprawnień pełnomocnika głównego (por. inaczej § 31 ‎ust. 2 austriackiej Normy Jurysdykcyjnej i § 81 niemieckiego k.p.c.) i wynika ‎z art. 91 k.p.c. (zob. uchwała SN z dnia 20 marca 1970 r., ‎III PZP 1/70).

Uchwała SN z dnia 16 czerwca 2023 r., III CZP 120/22

Standard: 71255 (pełna treść orzeczenia)

Na skutek udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego (substytucji), o którym mowa w art. 91 pkt 3 k.p.c., stosunek pełnomocnictwa powstaje pomiędzy mocodawcą a substytutem. Substytut staje się pełnomocnikiem strony, a nie pełnomocnika, który udzielił dalszego pełnomocnictwa.

Wykonując udzielone pełnomocnictwo, substytut działa więc w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy, przy czym udzielenie substytucji nie uchyla ani nie uszczupla umocowania pełnomocnika głównego (zob. np. postanowienie SN z dnia 21 października 2010 r., IV CZ 79/10).

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2022 r., III CZ 177/22

Standard: 69127 (pełna treść orzeczenia)

Prawidłowo ustanowiony w sprawie pełnomocnik procesowy ma nie tylko uprawnienie do udzielenia dalszego pełnomocnictwa (substytucji), ale także do potwierdzenia czynności podjętych za stronę przez innego pełnomocnika, który wcześniej przedstawił sądowi pełnomocnictwo zawierające braki wymagające usunięcia. Żaden przepis Kodeksu postępowania cywilnego nie pozbawia go takiego uprawnienia, wynikającego wprost z udzielonego mu pełnomocnictwa procesowego, podobnie jak żaden przepis tego aktu prawnego nie wymaga, aby potwierdzenia czynności podjętych za stronę przez nieprawidłowo ustanowionego pełnomocnika dokonała strona osobiście (w przypadku osoby prawnej przez uprawnione do tego organy).

Udzielenie dalszego pełnomocnictwa powoduje, iż substytuta i stronę łączy taki sam stosunek, jaki łączy stronę z pełnomocnikiem. Wystawienie substytucji oznacza więc, że strona ma dwóch (lub więcej) równoprawnych pełnomocników (por. orzeczenia SN: z dnia 1 maja 1935 r., C.I. 3015/34 oraz z dnia 19 kwietnia 1937 r., C.II. 2959/36, PS 1937, poz. 508, a także uchwałę SN z dnia 20 marca 1970 r., III PZP 1/70).

Postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2016 r., II PZ 23/16

Standard: 36468 (pełna treść orzeczenia)