Brak świadomości małoletniego konieczności zawarcia umowy ubezpieczenia OC

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 października 2011 r., IV CSK 662/10 wskazał, że, w prawie cywilnym zasadą odpowiedzialności, także za zaniechanie nakazanego działania, jest wina, którą w przypadku odpowiedzialności ex delicto wyraża art. 415 k.c. Odstępstwa od tej zasady muszą wynikać z wyraźnego przepisu ustawowego, a nie jest takim przepisem art. 110 ust. 1 ustawy, który przyznaje roszczenie regresowe, ale nie wyraża zasady odpowiedzialności. Sąd Najwyższy wskazał, że z tego przepisu można wywieść oparcie roszczenia zwrotnego na zasadzie winy przez stwierdzenie, że chodzi o osobę, która „nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy”. Brak takiej umowy może być spowodowany niezgodnym z porządkiem prawnym zachowaniem zobowiązanego, który albo umyślnie, albo nieumyślnie nie wykonał ciążącego na nim obowiązku (art. 355 k.c.).

Brak świadomości konieczności zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej nie może, wbrew wywodom skarżącego, prowadzić do wniosku o braku winy. Trafnie uznał Sąd Apelacyjny, że niedochowanie omawianego obowiązku należy kwalifikować w kategoriach odpowiedzialności deliktowej. 

Wina może przybierać postać umyślnej lub nieumyślnej. W przypadku pozwanych należy mówić o winie nieumyślnej, co wynika z ustaleń dotyczących ich cech osobowościowych, w tym bezmyślności, skłonności do zachowań nieodpowiedzialnych. Wina nieumyślna może polegać na lekkomyślności lub niedbalstwie. 

Pozwani, chociaż niepełnoletni, jednak liczący już 16 - 17 lat, powinni zdawać sobie sprawę, że z posiadaniem samochodu wiążą się pewne obowiązki. Młody wiek nie zwalnia od zachowania staranności w tym względzie. Trzeba zwrócić uwagę, że osoby w tym wieku mogą ponosić odpowiedzialność karną, w wieku 17 lat mogą uzyskać prawo jazdy. Należy wymagać od osób w tym wieku pewnej dozy staranności i rozsądku przy realizacji podejmowanych decyzji. Nie ma w okolicznościach sprawy podstaw do uznania, że brak rozeznania co do obowiązków związanych z nabyciem pojazdu mechanicznego, bezmyślność i bezrefleksyjność, skłonność do zaspokajania doraźnych potrzeb i tym podobne cechy świadczyły o ich niepoczytalności.

Należy zatem podzielić wniosek o nieumyślnej winie pozwanych w niedopełnieniu obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Z tych przyczyn za chybiony należy uznać także zarzut naruszenia art. 415 k.c.

Wyrok SN z dnia 24 stycznia 2017 r., V CSK 215/16

Standard: 38626 (pełna treść orzeczenia)