Obowiązki informacyjne ubezpieczającego

Do podania informacji, o których mowa w art. 815 § 1 k.c., może dojść albo z inicjatywy ubezpieczyciela, albo z inicjatywy ubezpieczającego. W tym drugim przypadku, jeżeli ubezpieczyciel nie żąda żadnych dodatkowych informacji, uznaje się je za wystarczające do zawarcia umowy ubezpieczenia, a ubezpieczyciel nie może wyciągać negatywnych skutków wobec kontrahenta, jeżeli informacje były prawdziwe. Interesy ubezpieczającego nie zostają w takiej sytuacji ani naruszone, ani zagrożone, bez względu na formę udzielenia informacji ubezpieczycielowi.

W praktyce zawierania umów ubezpieczenia ubezpieczyciele stosują formularze wniosków, w których ubezpieczający zobowiązany jest podać – istotne z punktu widzenia ubezpieczyciela – okoliczności wymagane w związku z zawarciem danej umowy ubezpieczenia. Informacje te są potrzebne ubezpieczycielowi do ustalenia przedmiotu ubezpieczenia i jego wartości, ryzyka związanego z powstaniem zdarzenia powodującego ewentualną jego odpowiedzialność i wysokości należnej składki, powiązanej z „wycenionym” ryzykiem. Z punktu widzenia ubezpieczyciela i jego odpowiedzialności są to więc konieczne dane, które musi on znać. Od ich aktualności i prawdziwości zależy też zakres ewentualnej odpowiedzialności ubezpieczeniowej. Z tych przyczyn ustawodawca nałożył w powołanym przepisie na ubezpieczającego lub jego przedstawiciela obowiązek udzielenia stosownych informacji. Dodatkowo musi on podać okoliczności, które jemu są znane, a które mogą być przydatne dla ubezpieczyciela.

Wyrok SN z dnia 29 marca 2023 r., II CSKP 860/22

Standard: 71149 (pełna treść orzeczenia)

Obowiązki ubezpieczającego określone w art. 815 § 1 k.c. związane są z informowaniem ubezpieczyciela o czynnikach istotnych z punktu widzenia prawdopodobieństwa zajścia wypadku ubezpieczeniowego. Do grupy tej nie zalicza się jednak wadliwego określenia wartości ubezpieczonego mienia w celu ustalenia w umowie właściwej sumy ubezpieczenia, ponieważ nie ma ona wpływu na oszacowanie ryzyka ponoszonego przez ubezpieczyciela.

Nie sposób skutecznie przerzucić na ubezpieczyciela konsekwencji zaniżenia sumy ubezpieczenia przez ubezpieczającego. Wskazać należy, że co do zasady strony mają swobodę określenia wysokości sumy ubezpieczenia i nie ma wynikającego z przepisów prawa obowiązku, aby w przypadku ubezpieczenia mienia wysokość ta odpowiadała wartości ubezpieczonego mienia. Poza wyjątkowymi wypadkami przepisy prawa nie kreują obowiązku ubezpieczyciela weryfikowania podawanych przez ubezpieczającego informacji będących podstawą określenia sumy ubezpieczenia; nałożenie takiego obowiązku byłoby sprzeczne z potrzebami obrotu, istotnie zwiększając zakres obowiązków przedumownych ubezpieczyciela i podwyższając koszty działalności ubezpieczeniowej.

Wyrok SN z dnia 17 marca 2023 r., II CSKP 681/22

Standard: 71283 (pełna treść orzeczenia)