Przedawnienie roszczeń spedytora przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom (art. 804 k.c.)

Termin przedawnienia określony w art. 804 k.c. biegnie albo od dnia, w którym spedytor naprawił szkodę dobrowolnie, bez potrzeby wytaczania powództwa, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.

art. 804 k.c. Według powołanego artykułu, przewidziane w nim roszczenia „przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, kiedy spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo.” Ustalenie językowego znaczenia przytoczonego tekstu wymaga odwołania się do reguł syntaktycznych wykładni językowej. Trzeba dostrzec, że ustawodawca, określając zdarzenia, z którymi łączy początek biegu przedawnienia, posłużył się spójnikiem „albo”, co oznacza, że przedstawił dwie wyłączające się możliwości oznaczenia daty początkowej. Innymi słowy, stworzył sytuację wymagającą wyboru między dwiema wyłączającymi się możliwościami. Określony w art. 804 k.c. termin przedawnienia może zatem rozpocząć swój bieg albo od dnia, w którym spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.

Przyjęcie, że dniem, w którym spedytor naprawił szkodę, jest dzień jej naprawienia zarówno dobrowolnie, jak i w wykonaniu prawomocnego orzeczenia sądu lub ugody sądowej – choćby w drodze egzekucji – musiałoby oznaczać, że druga z przedstawionych alternatywnie możliwości oznaczenia początku biegu przedawnienia jest pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia. Jest oczywiste, że zawarcie przez spedytora ugody sądowej lub wydanie przeciwko niemu wyroku, który podlega wykonaniu w drodze egzekucji, może nastąpić dopiero po wytoczeniu powództwa.

Wykładnia proponowana przez skarżącą musiałaby prowadzić do zaaprobowania tezy, że druga z przedstawionych przez ustawodawcę możliwości określenia początku biegu przedawnienia nie wchodziłaby w ogóle w rachubę. Takie rozumienie tekstu przepisu nie daje się pogodzić z założeniem racjonalności prawodawcy, leżącym u podstaw prawidłowej wykładni przepisów prawa, zwłaszcza że nie można interpretować przepisów prawnych w taki sposób, by pewne ich fragmenty okazały się zbędne (zakaz wykładni per non est).

Dyrektywy wykładni językowej prowadzą zatem do niebudzącego wątpliwości wniosku, że bieg sześciomiesięcznego terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 804 k.c., liczyć należy albo od dnia, w którym spedytor naprawił szkodę bez uprzedniego wytoczenia przeciwko niemu powództwa o naprawienie szkody, albo od dnia wytoczenia powództwa z takim żądaniem.

Dniem naprawienia szkody przez spedytora jest dzień, w którym spełnił on dobrowolnie świadczenie, do którego był zobowiązany. Trzeba dodać, że w grę wchodzić mogą inne sposoby naprawienia szkody, np. złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego lub potrącenie z wierzytelnością przewoźnika albo dalszego spedytora. W pierwszym wypadku dla określenia dnia naprawienia miarodajne są przepisy art. 469 i 470 k.c., a w drugim – art. 499 w związku z art. 61 k.c. Dniem wytoczenia przeciwko spedytorowi powództwa jest natomiast zwykle dzień, w którym doręczony został spedytorowi odpis pozwu, chyba że o wytoczeniu powództwa dowiedział się wcześniej.

Trzeba zauważyć, że w identyczny sposób ustawodawca określił początek biegu przedawnienia roszczeń zwrotnych przewoźnika w art. 793 k.c., stanowiąc, że przewidziane w tym przepisie roszczenia przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo. Również w art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm.) jest mowa o tym, że roszczenia przysługujące przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.

W przytoczonych regulacjach ustawodawca dał wyraz woli skrócenia okresu rozliczeń i utrzymywania stanu niepewności między poszczególnymi podmiotami podejmującymi czynności związane z procesem przewozowym.

Wyrok SN z dnia 21 lipca 2004 r., V CK 21/04

Standard: 38229 (pełna treść orzeczenia)