Przedawnienie roszczeń wynikających z przewozów podlegających Konwencji (art. 32 ust. 1 CMR)

Przepisy Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), sporządzonej w Genewie 19 maja 1956 r. nie przewidują powiązania początku biegu przedawnienia z powstaniem szkody, nawet wówczas, gdy szkoda ta powstaje w chwili odległej w czasie od zdarzeń wskazanych w art. 32 ust. 1 lit a-c konwencji CMR jako wyznaczających początek biegu przedawnienia.

Wyrok SN z dnia 25 kwietnia 2024 r., II CSKP 1819/22

Standard: 83503 (pełna treść orzeczenia)

Materię przedawnienia reguluje art. 32 Konwencji. Z ust. 1 tego artykułu wynika, że dotyczy roszczeń, „które mogą wynikać z przewozów podlegających konwencji” i wskazuje, że takie roszczenia przedawniają się po upływnie roku, a w sytuacjach wskazanych w zdaniu drugim tego artykułu - termin przedawnienia wynosi trzy lata.

Formuła, że chodzi o „przewozy podlegające konwencji” a nie o umowy o międzynarodowy przewóz drogowy towarów, wskazuje, że Konwencja dla oznaczenia źródła roszczeń, dla których przewidziała takie terminy przedawnienia, posługuje się pojęciem szerszym niż stosunek umowny określony w art. 1 ust. 1 jako „wszelkie umowy…”. W ocenie Sądu Najwyższego oznacza to, że roszczenia, objęte art. 32 ust. 1 Konwencji mogą wynikać również z innych niż umowa zdarzeń prawnych, a więc mieć inną niż kontraktowa, podstawę prawną a ich związek z umową międzynarodowego przewozu polega na wynikaniu z niej w znaczeniu potocznym, zwyczajnym, na pozostawaniu w łączności, związku, z taką umową.

Takie rozumienie powołanego przepisu, powszechne w orzecznictwie sądów innych państw, uzasadnia wniosek, że skoro przedawnienie przewidziane w art. 32 ust. 1 najwyraźniej dotyczy roszczeń mających nie tylko podstawę kontraktową, to nie ma żadnego racjonalnego (i logicznego) uzasadnienia twierdzenie, że przepis dotyczy przedawnienia tylko tych roszczeń, które wyraźnie wynikają z Konwencji. 

Terminy przedawnienia przewidziane w art. 32 Konwencji CMR mają zastosowanie do roszczeń wynikających z umowy międzynarodowego przewozu drogowego towarów również wówczas, gdy przepisy Konwencji nie normują skutków niewykonania/nienależytego wykonania obowiązków wynikających z takiej umowy i w zakresie oceny tych skutków niezbędne jest sięgnięcie do przepisów prawa krajowego.

Jak wskazano, taka wykładnia art. 32 ust. 1 Konwencji znalazła już odzwierciedlenie w orzecznictwie sądów europejskich, które odnoszą powołany przepis do roszczeń pozostających w związku z umową przewozu międzynarodowego i to zarówno do roszczeń przewoźnika jak i przeciwko przewoźnikowi. Przytoczyć w tym miejscu można orzeczenie Sądu Krajowego w Grazu z 5 kwietnia 2000 r. znak 5 R 40/001 (Europejskie Prawo Transportowe 2002 r., s. 360), z którego wynika, że termin z art. 32 ust. 1 Konwencji zastosowano do roszczenia z tytułu nienależytego wykonania umowy przewozu w postaci niedotrzymania terminu i miejsca załadunku a także do roszczenia o zwrot nienależnie (dwukrotnie) pobranego przewoźnego. W odniesieniu do roszczenia o zwrot nadpłaconego przewoźnego podobnie orzekł Wyższy Sąd Krajowy w Dűsseldorfie wyrokiem z dnia 11 lipca 1996 r. 18 U 3/96. Z orzeczenia Sądu Krajowego w Lubece z dnia 8 lutego 2001 r. znak 110.141/00 wynika, że powołany przepis ma zastosowanie do roszczenia przewoźnika z tytułu nienależnie zapłaconego odszkodowania za szkodę transportową, a z orzeczenia Sądu Najwyższego w Holandii z dnia 11 lutego 2000 r. nr C 98/207 HR, że dotyczy roszczenia przewoźnika przeciwko nadawcy o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną w środku transportu w czasie załadunku (ETL 2000 r, s. 381). Sądy stosują zatem ten przepis także wówczas gdy podstawę prawną roszczenia stanowią przepisy ich prawa krajowego jako właściwego, a roszczenie wynika albo z umowy przewozu międzynarodowego albo pozostaje w związku z taką umową. Wskazówki płynące z orzecznictwa sądów innych państwa są uznawane za właściwy środek interpretacji umów międzynarodowych.

W świetle powyższego, wobec uregulowania objętego CMR, zastosowanie przez Sądy rozstrzygające sprawę terminu przedawnienia wskazanego w ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. - Prawo przewozowe, należało uznać za nieprawidłowe. Stosowanie norm prawa krajowego jest uzasadnione wyłącznie wówczas gdy określone zagadnienie nie jest objęte zakresem regulacji konwencyjnej (art. 1 ust. 3 pr. przew., zob. też wyrok SN z dnia 19 grudnia 2013 r. II CSK 70/13).

Wyrok SN z dnia 7 marca 2017 r., II CSK 242/16

Standard: 38215 (pełna treść orzeczenia)