List przewozowy jako dowód zawarcia umowy przewozu (art. 4 CMR)

Według Konwencji CMR, pomimo iż list przewozowy stanowi dowód zawarcia umowy przewozu jego brak, czy też jego nieprawidłowości nie oznaczają, że nie doszło do zawarcia umowy przewozu (art. 4 Konwencji CMR). Ten fakt nie pozostaje jednak bez wpływu na wynikające z łączącej strony umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obowiązki ubezpieczyciela. Brak dokumentu spełniającego warunki listu przewozowego CMR wystawionego na powoda, jako przewoźnika, stanowi uzasadnioną podstawę do wykluczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 października 2009 r., tego rodzaju postanowienie nie jest pozbawione jakiegokolwiek znaczenia dla stron umowy ubezpieczenia, gdyż stwarza łatwość określenia, w jakiej sytuacji znalazł się ubezpieczający.

Dokument wystawiony w związku z międzynarodowym transportem drogowym, aby spełniał kryteria listu przewozowego CMR, powinien być wystawiony najpóźniej z chwilą rozpoczęcia przewozu. Przemawia za tym treść art. 5 Konwencji CMR., który poza określeniem warunków formalnych listu przewozowego stanowi, iż list przewozowy wystawia się w trzech oryginalnych egzemplarzach, przy czym pierwszy egzemplarz wręcza się nadawcy, drugi towarzyszy przesyłce, a trzeci zatrzymuje przewoźnik. Tak określone warunki wyznaczają jednocześnie końcowe ramy czasowe wystawienia listu przewozowego. Skoro ma on towarzyszyć przesyłce powinien być wystawiony do chwili rozpoczęcia przewozu. Podobny wniosek można wyciągnąć na podstawie art. 9 ust. 1 Konwencji CMR, który przyjmuje, że w braku dowodu przeciwnego list przewozowy stanowić dowód przyjęcia towaru przez przewoźnika jak również na podstawie art. 13 ust. 1 Konwencji CMR przewidującego po stronie odbiorcy towaru prawo żądania od przewoźnika wydania nie tylko towaru ale także prawo żądania od przewoźnika wydania za pokwitowaniem drugiego egzemplarza listu przewozowego.

Wyrok SN z dnia 13 października 2016 r., V CSK 712/15

Standard: 38196 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 4 Konwencji CMR stanowi, że list przewozowy jest dowodem zawarcia umowy przewozu; brak, nieprawidłowość lub utrata listu przewozowego nie wpływa na istnienie ani na ważność umowy przewozu, która mimo to podlega przepisom tej Konwencji. Artykuł 6 wymienia dane, które powinny lub mogą być zawarte w liście przewozowym, a art. 9 określa bliżej jego funkcję dowodową. Wynika z niego, że w braku przeciwnego dowodu, list przewozowy stanowi dowód zawarcia umowy, warunków umowy oraz przyjęcia towaru przez przewoźnika.

Przytoczone unormowania świadczą o tym, że list przewozowy nie jest przesłanką zawarcia umowy przewozu, a jego brak nie sprzeciwia się traktowaniu zawartej umowy jako umowy przewozu podlegającej postanowieniom Konwencji CMR. Tym samym nieprawidłowości w sporządzeniu listu przewozowego nie powodują nieważności umowy przewozu ani nie uniemożliwiają traktowania jej jako podlegającej postanowieniom Konwencji. Jedną z podstawowych funkcji, jakie spełnia list przewozowy CMR, jest funkcja dowodowa, jednak osiąga ona swój pełny walor tylko „w braku przeciwnego dowodu”.

Wyrok SN z dnia 3 września 2003 r., II CKN 415/01

Standard: 38193 (pełna treść orzeczenia)