Obowiązek odbiorcy zapłaty kwoty należności wynikającej z listu przewozowego (art. 13 ust. 2 CMR)

Artykuł 13 ust. 2 Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), sporządzonej w Genewie dnia 19 maja 1956 r. (Dz.U. z 1962 r. Nr 49, poz. 238), wyłącza – na podstawie art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. - Prawo przewozowe (jedn. tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 1173 ze zm.) – stosowanie art. 51 ust. 1 tej ustawy.

Przepis art. 13 ust. 2 CMR chroni z jednej strony przewoźnika, bo zobowiązuje odbiorcę do zapłaty mu należności, które nie zostały uregulowane przez kontrahenta umownego przewoźnika czyli wysyłającego przesyłkę. Z drugiej jednak strony przepis ten chroni zarazem zasadę bezpieczeństwa obrotu, ponieważ ogranicza zakres obowiązku odbiorcy do zapłaty przewoźnikowi wyłącznie kwoty należności wynikającej z listu przewozowego.

Strony umowy międzynarodowego przewozu drogowego, a więc przewoźnik i wysyłający, mogą postanowić o wyłączeniu obowiązku odbiorcy ponoszenia kosztów przewozu, osiągając taki skutek prawny poprzez zaniechanie wpisywania do listu przewozowego kwoty należności związanych z przewozem.

Wynikającą z art. 13 ust. 2 CMR przesłanką powstania po stronie przewoźnika wierzytelności w stosunku do odbiorcy przesyłki o zapłatę należności związanych z wykonaniem międzynarodowego przewozu drogowego jest wyraźne określenie ich w liście przewozowym przez podanie przynajmniej tytułu (np. opłata za przewóz) oraz wysokości należności lub co najmniej podstawy do ustalenia wysokości tych należności.

Powstanie określonego w art. 13 ust. 2 CMR obowiązku odbiorcy dokonania zapłaty przewoźnikowi zostało przez ustawodawcę międzynarodowego uwarunkowane zapewnieniem odbiorcy należności łatwego ustalenia za co i ile ma przewoźnikowi zapłacić.

W piśmiennictwie przyjmuje się, że wpisy dotyczące należności znanych już w momencie zawierania umowy przewozu (m.in. wynagrodzenia za przewóz) powinny być zamieszczone w liście przewozowym już w chwili jego wystawienia i objęte konsensem stron umowy przewozu, a więc przewoźnika i wysyłającego przesyłkę.

Niezbędną przesłanką powstania na podstawie art. 13 ust. 2 CMR obowiązku pozwanego odbiorcy dokonania zapłaty jednoznacznie ustalonej kwoty na rzecz powodowego przewoźnika jest istnienie w liście przewozowym określenia wysokości tej kwoty, wyznaczającej istnienie i zakres obowiązku pozwanego odbiorcy. Bezsporny zatem brak wpisania w listach przewozowych CMR kwot należności wynikających z wykonanych przez powoda przewozów zasadnie oceniony został przez Sąd Apelacyjny jako wyłączający istnienie po stronie pozwanego odbiorcy obowiązku zapłaty przewoźnikowi, wobec braku niezbędnej przesłanki uzasadniającej zastosowanie art. 13 ust. 2 CMR. 

Wyrok SN z dnia 19 grudnia 2013 r., II CSK 70/13

Standard: 38190 (pełna treść orzeczenia)