Dopuszczalność umownego wyłączenia prawa potrącenia wierzytelności jednej ze stron stosunku obligacyjnego

Dopuszczalne jest umowne wyłączenie prawa potrącenia wierzytelności jednej ze stron stosunku obligacyjnego, jeżeli nie sprzeciwia się to właściwości tego stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego (art. 353[1] k.c.).

Niedopuszczalne jest jednostronne wyłączenie dopuszczalności potrącenia przez jedną ze stron, natomiast postanowienia umowne zawierające takie wyłączenie mogą być również zawarte w treści wzorca umownego, jeżeli były drugiej stronie znane i zaakceptowane. Co do zasady nie można twierdzić, że godzi w równowagę stosunku prawnego zamieszczenie postanowień co do wyłączenia potrącenia wierzytelności klienta banku z wierzytelnością banku z tytułu kredytu w regulaminie dotyczącym zasad kredytowania i stanowiącym, zgodnie z wolą stron, integralną część umowy kredytowej, a zatem wyznaczającym łącznie z postanowieniami umownymi treść tego stosunku. Ocena, czy postanowienia takie były znane i zaakceptowane, powinna być dokonana odrębnie w każdym przypadku. Wskazać jednakże należy, że przedstawienie kredytobiorcy przed zawarciem umowy takiego wzorca ma ten skutek, że znając warunki udzielenia kredytu, może on dokonać wyboru kredytodawcy, a w konsekwencji warunków kredytu. 

Dopuszczalność wyłączenia potrącenia co do zasady potwierdza także analiza art. 385[3] pkt 3 k.c., który wskazuje jako niedozwolone postanowienie umowne tylko takie postanowienie, które wyłącza lub istotnie ogranicza potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony. A contrario, nie jest niedozwolonym postanowieniem umownym takie, które wyłącza lub istotnie ogranicza potrącenie wierzytelności przez podmiot nie będący konsumentem. Przepis ten co do zasady zezwala zatem na umowne wyłączenie potrącenia wierzytelności, a wyłącza taką możliwość tylko w stosunku do konsumenta. 

Wyrok SN z dnia 25 lipca 2013 r., II CSK 191/13

Standard: 37959 (pełna treść orzeczenia)