Obrót środkami pieniężnymi z obowiązkiem zwrotu na każde żądanie (art. 726 k.c.)

Zgodnie z art. 726 k.c. bank może obracać czasowo wolne środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części na każde żądanie, chyba że umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia.

Przez czasowo wolne środki pieniężne należy rozumieć takie środki, które znajdując się na rachunku bankowym, nie są objęte aktualnym zleceniem posiadacza rachunku, ani też posiadacz rachunku nie żądał ich zwrotu.

Wynikające z umowy rachunku bankowego uprawnienie posiadacza rachunku stanowi wierzytelność do banku każdocześnie wymagalną, a jej rozmiary wskazuje stan konta. Wierzytelność jest prawem majątkowym obligacyjnym posiadacza rachunku, które, tak jak własność, mieści się w pojęciu mienia (art. 44 k.c.). Z chwilą realizacji wierzytelności, przez zwrot środków pieniężnych, posiadacz rachunku odzyskuje ich posiadanie i także własność, bądź inne prawo rzeczowe lub obligacyjne, które było z nimi związane przed zdeponowaniem.

Uchwała SN z dnia 9 listopada 2021 r., I KZP 3/21

Standard: 56414 (pełna treść orzeczenia)

Art. 726 k.c. stanowi nie tylko o tym, że bank jest uprawniony do obracania czasowo wolnymi środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym, ale przede wszystkim, że bank staje się właścicielem powierzonych mu do przechowywania środków pieniężnych. Innymi słowy, pieniądze wpłacone na rachunek bankowy przestają być własnością posiadacza rachunku, a należą do majątku banku prowadzącego ten rachunek (zob. np. uchwałę SN (7) sędziów SN z dnia 14 czerwca 1962 r., VI KO 23/62).

Skoro postanowienia Prokuratora z dnia 11 i 14 marca 2005 r. dotyczyły „zakazu dokonywania wypłat gotówkowych i przelewów w odniesieniu do wszystkich osób upoważnionych do podejmowania działań na tych rachunkach”, przy wskazaniu, że blokada dotyczyła okresu do dnia 11 czerwca 2005 r., oznaczało to, że Bank (...) S.A. nie miał prawa dokonywać tego rodzaju czynności. Natomiast z art. 2 pkt 6 u.p.p.p. z 2000 r. wynikał ustawowy zakaz dysponowania i korzystania ze wszystkich wartości majątkowych zgromadzonych na rachunku także przez instytucję obowiązaną, którą - w świetle art. 2 pkt 1 lit. c u.p.p.p. z 2000 - był również bank (zob. aktualnie art. 2 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 2 u.p.p.p. z 2018 r.). W związku z tym na podstawie przepisów ustawy z 2000 r. było wyłączone (do dnia 8 czerwca 2005 r.) dysponowanie przez Bank (...) S.A. środkami zgromadzonymi na rachunkach bankowych powódki.

Wbrew treści art. 726 k.c., z przyczyn od siebie niezależnych, bank nie mógł zatem obracać (dysponować i korzystać) tymi środkami. Chociaż w doktrynie podnosi się, że „blokada rachunku nie wyklucza dysponowania zgromadzonymi na nim środków w ramach uprawnień banku”, to byłoby to sprzeczne z ustawową definicją tego pojęcia.

Wyrok SN z dnia 21 stycznia 2021 r., III CSKP 80/21

Standard: 78802 (pełna treść orzeczenia)