Zastrzeżenie wyłączności

Umowa zobowiązująca dostawcę i odbiorcę do przestrzegania wyłączności drugiej strony może być podstawą roszczenia odszkodowawczego o utracone korzyści także wówczas, gdy szczegółowe warunki dostawy (rodzaj świadczeń, ilość i cena) miały być uzgodnione w odrębnych porozumieniach.

Umową z dnia 13 listopada 1989 r. pozwana ("klient") zobowiązała się do kupna wszystkich potrzebnych jej muf u powoda ("dostawcy"), jeżeli ten pod względem cen i techniki będzie je w stanie wyprodukować, dostawca natomiast zobowiązał się do tego, że klient będzie jedynym odbiorcą muf. Przez złożenie zgodnych oświadczeń woli nawiązał się między stronami wzajemny stosunek zobowiązaniowy, zapewniający wyłączność dostawcy i odbiorcy.

Umowa taka mieści się w ramach przyznanej stronom stosunków cywilnoprawnych swobody kształtowania ich treści i nie jest sprzeczna z właściwościami dostawy. Umowy te spełniają podobne funkcje gospodarcze, co sprzedaż, a w przepisie art. 550 k.c. ustawa wprost przewiduje wyłączność kupującego. Nie ma podstaw, aby kwestionować prawo stron do zastrzeżenia wyłączności również sprzedającego, jeżeli postanowienie takie nie jest sprzeczne z przepisami szczególnymi chroniącymi np. konsumentów albo zabraniającymi praktyk monopolistycznych.

Nie jest zatem trafne stanowisko Sądu drugiej instancji, który nie dopatrzył się w wymienionej umowie żadnego samoistnego zobowiązania, uznając, że dopiero skonkretyzowane zamówienia określające rodzaj, ilość i cenę tworzyły stosunek zobowiązaniowy. Istotę zobowiązania wyraża art. 355 k.c., stwierdzając, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. W doktrynie przyjęto, że świadczeniem jest każde zachowanie się zobowiązanego, aktywne i bierne, w tym nieczynienie (non facere).

Wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 857/00

Standard: 37568 (pełna treść orzeczenia)