Uwzględnienie korzyści czerpanych przez dłużnika w wyniku niewykonania zobowiązania

Korzyści uzyskane wskutek naruszenia zobowiązania mogą zmniejszać albo wręcz eliminować dolegliwość kary umownej.

Katalog okoliczności istotny dla miarkowania ma charakter otwarty (por. wyroki SN z dnia 12 maja 2006 r., V CSK 55/06, z dnia 23 maja 2013 r., IV CSK 644/12., z dnia 2 kwietnia 2014 r., IV CSK 416/13 i z dnia 12 lutego 2015 r., IV CSK 276/14) co pozwala przypisać pewne znaczenie także korzyściom czerpanym przez dłużnika w wyniku niewykonania zobowiązania.

Wprawdzie w orzecznictwie wskazuje się zwykle, że instytucja miarkowania kary umownej ma przeciwdziałać dysproporcji między wysokością zastrzeżonej kary umownej a godnym ochrony interesem wierzyciela czy też jego nieuzasadnionemu wzbogaceniu (por. wyroki SN z dnia 2 kwietnia 2014 r., IV CSK 416/13, z dnia 17 czerwca 2016 r., IV CSK 674/15 i z dnia 26 października 2016 r., III CSK 312/15, postanowienie SN z dnia 29 maja 2018 r., IV CSK 621/17), jednakże nie można zapominać, że w założeniu miała ona służyć ochronie dłużnika przed nadmiernie dotkliwymi skutkami tej sankcji kontraktowej, związanymi z błędną oceną przyjętego przezeń ryzyka. 

Za koniecznością uwzględnienia tych korzyści przemawia także respektowana w judykaturze zabezpieczająca (prewencyjna) funkcja kary umownej, wyrażająca się w skłanianiu dłużnika do wykonania zobowiązania (por. uchwała (7) SN – zasada prawna – z dnia 6 listopada 2003 r., III CZP 61/03).. Nie powinno wszak budzić wątpliwości, że pominięcie – przy miarkowaniu kary umownej - korzyści czerpanych przez dłużnika z naruszenia zobowiązania mogłoby znacząco osłabiać ten skutek prewencyjny.

Wyrok SN z dnia 5 marca 2019 r., II CSK 58/18

Standard: 37567 (pełna treść orzeczenia)