Cena maksymalna (art. 538 k.c.)

Społeczne znaczenie zaopatrzenia w gaz, energię elektryczną i ciepło uzasadnia stanowisko, że ceny ich sprzedaży nie mogą podlegać tylko prawom wolnego rynku, lecz powinien być to rynek regulowany przez państwo. Podstawowym instrumentem tej regulacji jest wprowadzenie obowiązkowego, urzędowego zatwierdzania taryf na ceny sprzedaży energii. Trzeba zaznaczyć, że obowiązek ustalania taryf jest daleko idącą ingerencją państwa, wyłączającą autonomię stron w kształtowaniu tak istotnego elementu umowy, jakim jest cena sprzedaży (tak też TK w wyroku z dnia 26 października 1999 r., K 12/99).

Ochronna funkcja taryfy sprawia, że, jak to trafnie przyjął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 grudnia 2002 r., IV CKN 1616/00, ustalone w niej ceny mieszczą się w pojęciu cen regulowanych, przy czym nie są to ceny sztywne w rozumieniu art. 537 k.c., lecz ceny maksymalne, o jakich mowa w art. 538 k.c. Oznacza to dopuszczalność negocjowania przez strony ceny niższej od przewidzianej w taryfie. Powstaje jednak problem, mający zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, wedle jakich zasad ma być ustalana cena sprzedaży energii w okresie przejściowym, a więc w czasie, kiedy dotychczasowa taryfa przestaje obowiązywać, a nie ma jeszcze nowej.

W obecnym stanie prawnym, obowiązującym od dnia 3 maja 2005 r. kwestię tę reguluje art. 47 ust. 2c. Pr. energ. Zgodnie z jego treścią, w przypadku upływu okresu, na jaki została ustalona taryfa, do dnia wejścia w życie nowej taryfy stosuje się taryfę dotychczasową, jeżeli decyzja Prezesa URE nie została wydana, albo toczy się postępowanie odwoławcze od niej. Jednakże taryfy dotychczasowej nie stosuje się, jeżeli decyzja Prezesa URE odmawiająca zatwierdzenia taryfy jest uzasadniona koniecznością obniżenia cen i stawek opłat poniżej cen i stawek opłat zawartych w dotychczasowej taryfie i wynika z udokumentowanych i opisanych zmian zewnętrznych warunków wykonywania przez przedsiębiorstwo energetyczne działalności gospodarczej.

Wyrok SN z dnia 26 lipca 2006 r., IV CSK 97/06

Standard: 37539 (pełna treść orzeczenia)

Taryfa zatwierdzona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki jest szczególnym rodzajem wzorca umownego. Z art. 3 pkt 17 oraz art. 47 Pr.energ. wynika, że jest ona obowiązująca dla odbiorców. Oznacza to jednak tylko tyle, że ceny energii ustalane na podstawie taryf mają charakter cen regulowanych maksymalnych w rozumieniu art. 538 k.c. Cena ustalana za pomocą taryfy nie ma więc charakteru ceny sztywnej w rozumieniu art. 537 k.c. (por. postanowienie SN z dnia 8 marca 2000 r., I CKN 1217/99 oraz wyrok SN z dnia 18 grudnia 2002 r., IV CKN 1616/00).

Jeżeli ustalenie taryfy stwarza tylko dla przedsiębiorstwa dostarczającego energię możliwość ustalenia ceny nie wyższej niż przewidziana taryfą, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby umówiło się ono z odbiorcą, że będzie mu dostarczało energię po cenie niższej niż wynika to z zatwierdzonej taryfy. Taki charakter taryfy wpływa jednak zasadniczo na rozumienie jej jako wzorca umownego wydanego w trakcie trwania stosunku umownego. Pojawienie się w czasie trwania stosunku pomiędzy dostawcą energii a odbiorcą nowej taryfy nie ma wprost wpływu na zmianę ustalonej w umowie ceny energii, jeżeli cena ta nie jest wyższa od przewidzianej taryfą. W takiej bowiem sytuacji, co wynika z charakteru taryfy jako regulowanej ceny maksymalnej, dostawca energii może tylko doprowadzić do zmiany umowy i podwyższyć cenę do wysokości ceny przewidzianej taryfą.

Zmiana umowy może zostać dokonana na zasadach w niej przewidzianych lub określonych przepisami kodeksu cywilnego. Inaczej więc niż w przypadku innych wzorców umownych, do taryf zatwierdzonych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nie można stosować wprost zasad wynikających z art. 384[1] k.c. Dostawca energii, zawierając umowę z odbiorcą, jeszcze przed zatwierdzeniem dla niego taryfy przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki powinien przewidzieć w niej możliwość jej zmiany po zatwierdzeniu taryfy. W przeciwnym wypadku, jeżeli cena określona w umowie będzie niższa od tej, jaka wynika z taryfy, może nie mieć możliwości jej podwyższenia bez zgody odbiorcy.

Wyrok SN z dnia 10 listopada 2005 r., III CK 173/05

Standard: 37533 (pełna treść orzeczenia)