Nakaz wykładni z uwzględnieniem standardów orzeczniczych TSUE

Prawidłowa wykładnia w procesie stosowania prawa zarówno przepisów dyrektywy, jak i w ślad za tym implementującej ją ustawy, wymaga uwzględnienia dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który to dorobek kształtuje treść prawodawstwa europejskiego i jako taki stanowi jego część składową. Wykładnia uwzględniająca dorobek orzeczniczy Trybunału Sprawiedliwości jest konieczna i powinna być każdorazowo respektowana w praktyce orzeczniczej sądów, tak długo, jak długo jest możliwa i dopuszczalna w świetle norm konstytucyjnych i nie wykracza poza ramy kompetencji przyznanych Unii Europejskiej oraz jej organom.

W świetle dorobku orzeczniczego Trybunału Konstytucyjnego, „wykładnia „przyjazna dla prawa europejskiego” ma swoje granice”, bowiem „w żadnej sytuacji nie może ona prowadzić do rezultatów sprzecznych z wyraźnym brzmieniem norm konstytucyjnych i niemożliwych do uzgodnienia z minimum funkcji gwarancyjnych, realizowanych przez Konstytucję” (wyrok TK z 11 maja 2005 r., K 18/04). Sąd, w tym Sąd Najwyższy, dokonując wykładni prawa europejskiego oraz aktów prawnych implementujących regulacje prawa pochodnego Unii Europejskiej, obowiązany jest bezwzględnie stosować powyższe zasady, zatem również weryfikować, czy stosowania wykładni „przyjaznej” prawu europejskiemu nie prowadzi do skutków oczywiście sprzecznych z zasadami, wartościami, a także prawami i wolnościami chronionymi w Konstytucji RP.

Nakaz wykładni z uwzględneniem standardów orzeczniczych Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy wywieść ze wstępu, art. 9 oraz art. 91 ust. 1 Konstytucji RP (zob. wyrok z 27 maja 2003 r., K 11/03 oraz wyrok z 21 kwietnia 2004 r., K 33/03). Ponadto traktatowy obowiązek lojalnej współpracy zakłada, że organy stosujące prawo w państwach Unii Europejskiej będą interpretowały prawo wewnętrzne zgodnie z prawem europejskim, nawet tym, które samo nie nadaje się do bezpośredniego stosowania (zob. wyrok TK z 28 stycznia 2003 r., K 2/02).

Natomiast w razie stwierdzenia, iż wykładnia prawa europejskiego byłaby sprzeczna z zasadami, wartościami lub prawami i wolnościami gwarantowanymi w Konstytucji RP, sąd - w zależności od konkretnej sprawy - powinien odmówić uwzględnienia wykładni „proeuropejskiej”, albo - w braku możliwości bezpośredniego zastosowania norm konstytucyjnych wraz z odpowiednimi przepisami aktu niższej rangi z pominięciem prawa europejskiego - zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w celu rozstrzygnięcia wątpliwości co do zgodności regulacji prawa europejskiego z Konstytucją RP, jeżeli Sąd powziąłby wątpliwość co do konstytucyjności przepisu prawa Unii Europejskiej.

3. Tak długo zatem, jak długo nie są przekraczane granice wykładni w zgodzie z Konstytucją, w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wykładnia ustawodawstwa (prawodawstwa wewnętrznego Polski jako państwa członkowskiego UE) powinna być dokonywana także w sposób przychylny (przyjazny) prawu europejskiemu. Pośrednio wynika z niej również dalsza zasada (wywodzona w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej), iż nie można dokonywać wykładni regulacji prawa pochodnego Unii Europejskiej, która pozostawałaby w konflikcie z prawami podstawowymi chronionymi przez wspólnotowy porządek prawny lub z innymi ogólnymi zasadami prawa wspólnotowego (zob. wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (obecnie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej) z 6 listopada 2003 r. w sprawie Lindqvist, sygn. akt C-101/01, pkt 87, publ. ECLI:EU:C:2008:544).

Wyrok SN z dnia 29 maja 2019 r., III CSK 209/17

Standard: 37435 (pełna treść orzeczenia)

Odnośnie do charakteru i zakresu związania orzeczeniem prejudycjalnym Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej podnieść należy, że chociaż co do zasady wywołuje ono skutki inter partes, część przedstawicieli doktryny przyjmuje rozszerzoną skuteczność takich orzeczeń (poza sprawą, w której zostały wydane), a to przede wszystkim z uwagi na fakt przekazywania pytania prejudycjalnego do wiadomości co najmniej Komisji i wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, które mogą następnie wziąć udział w postępowaniu, a także dlatego, iż Trybunał Sprawiedliwości może odesłać do swojego poprzedniego orzeczenia.

Generalnie, powoływanie się na te wyroki w innych sprawach dokonuje się wyłącznie w drodze uznania mocy argumentów prezentowanych przez TSUE oraz autorytetu orzecznictwa tego organu Unii Europejskiej. Poza tym, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy – w wypadku przekazania pytania prejudycjalnego – do orzekania w przedmiocie wykładni lub ważności przepisów prawa unijnego, nie może jednak rozstrzygać o wykładni, czy też ważności aktu prawa krajowego lub o subsumcji ustalonego w sprawie stanu faktycznego pod normę prawną 

Postanowienie SN z dnia 28 listopada 2013 r., I KZP 15/13

Standard: 42000 (pełna treść orzeczenia)