Spełnienie świadczenia do rąk osoby nieuprawnionej
Spełnienie świadczenia do rąk osoby nieuprawnionej (art. 452 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Ocena, czy wierzyciel skorzystał na świadczeniu, nie powinna być dokonywana bez wzięcia pod uwagę celu zobowiązania. Może się to wiązać z przyjęciem, że wierzyciel powinien uzyskać od osoby, która otrzymała świadczenie, sam przedmiot tego świadczenia, a nie tylko jakiekolwiek inne korzyści per saldo korzystnie wpływające na jego majątek. Wydaje się, że generalnie powiązanie uzyskania przez wierzyciela korzyści z oceną, czy cel zobowiązania został osiągnięty, jest zasadne, biorąc pod uwagę kryterium rzeczywistego zaspokojenia interesu wierzyciela (zob. A. Rąpała [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 452).
Pojęcie „skorzystania” z przedmiotu świadczenia należy wykładać bardzo wąsko. Pojęcie to powinno być ograniczone jedynie do tych przypadków, w których osoba trzecia, która uzyskała przedmiot świadczenia, wręcza go wierzycielowi w niezmienionej (przynajmniej gdy chodzi o cechy konstytutywne) postaci. Inne przypadki powinny być rozwiązywane jedynie na podstawie przepisów regulujących bezpodstawne wzbogacenie (zob. A. Olejniczak (red.), Prawo zobowiązań - część ogólna. System Prawa Prywatnego. Tom 6. Wyd. 3, Warszawa 2018).
Wyrok SR w Toruniu z dnia 20 stycznia 2023 r., V GC 643/21
Standard: 83123 (pełna treść orzeczenia)
Art. 452 k.c. jest zamieszczony w tytule regulującym wykonanie zobowiązań i skutki ich niewykonania, a zatem obowiązuje w relacjach pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem, bez względu na źródło zobowiązania, z którego wynika obowiązek świadczenia. W konsekwencji art. 513 § 1 k.c. nie wyłącza dopuszczalności podniesienia przez dłużnika w stosunku do cesjonariusza zarzutu opartego na przepisie art. 452 k.c.
Art. 452 k.c. jest wyjątkiem od zasady, że w wypadku spełnienia świadczenia do rąk innej osoby niż wierzyciel, zobowiązanie nie jest wykonane. W doktrynie prawniczej przyjmuje się, że pojęcie „skorzystania przez wierzyciela ze świadczenia” nie może być oderwane od celu zobowiązania i powinno być rozumiane bardzo wąsko. Korzyść jest pojęciem związanym przeważnie z wartością majątkową, a wobec tego interes wierzyciela ma najczęściej charakter majątkowy i wartość ta wyraża się w uzyskaniu aktywów lub zmniejszenia pasywów.
Na dłużniku, zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 6 k.c., spoczywa ciężar dowodu zaistnienia okoliczności wskazanych w tym przepisie (zob. wyrok SN z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 845/97). Zatem dłużnik może dowodzić wszelkimi środkami dowodowymi, że wierzyciel skorzystał ze świadczenia, które spełnił do rąk osoby nieuprawnionej do jego przyjęcia.
Dłużnik płacąc do rąk osoby nieuprawnionej, ponosi ryzyko z tym związane, ale w świetle art. 452 k.c. nie można go pozbawić uprawnienia do wykazywania, że z uwagi na relacje łączące wierzyciela z osobą, która nie była uprawniona do przyjęcia świadczenia, wierzyciel skorzystał z tego świadczenia, w ten sposób, że zwiększyły się jego aktywa, bądź zmniejszyły się jego pasywa w stosunku do tej osoby.
Wyrok SN z dnia 23 czerwca 2016 r., V CSK 644/15
Standard: 37348 (pełna treść orzeczenia)