Korzystający z pracowniczego (rodzinnego) ogrodu działkowego jako posiadacz zależny

Osobę korzystająca z pracowniczego ogrodu działkowego należy stwierdzić jednoznacznie, że włada ona pracowniczym ogrodem działkowym dla siebie, a nie dla kogoś innego. Jest to oczywiste, a tym samym nie sposób uznać takiej osoby za dzierżyciela. Jest ona niewątpliwie posiadaczem zależnym, który włada wydzieloną fizycznie częścią nieruchomości, wykonując uprawnienia użytkownika, którym jest Polski Związek Działkowców. Nie ma przeszkód, aby posiadacz zależny (Polski Związek Działkowców) oddał rzecz w dalsze posiadania zależne (działkowcom). Tak przyjął Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 19 listopada 1993 r., II CRN 130/99.

Trzeba też zgodzić się z poglądem, że także w razie oddania rzeczy w dalsze posiadanie zależne, posiadacz zależny (pierwotny) nie traci posiadania. Należy przy tym zauważyć, że zarówno Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 września 1999 r., K 14/98, jak i Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 maja 1983 r., III CZP 21/83) uznali działkowicza za posiadacza zależnego działki, a Polski Związek Działkowców za posiadacza prawa. Jest to pogląd w pełni uzasadniony. Można więc stwierdzić, że Polski Związek Działkowców, któremu oddano w nieodpłatne użytkowanie grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub gminy, może, zgodnie z art. 121 ust. 1 u.p.o.d., przenieść na osobę fizyczną będącą członkiem Związku uprawnienie do wykonywania użytkowania. Osoba ta jest posiadaczem zależnym w zakresie prawa przysługującego Związkowi.

Taka konstrukcja jest czytelna w świetle przepisów prawa cywilnego, w których precyzyjnie określono pojęcie posiadania, samoistnego posiadacza, posiadacza zależnego, dzierżyciela, ciągłości posiadania itp. Przepisom tym nie jest znane pojęcie „władztwa zwierzchniego” i „władztwa pochodnego”, a brak nie tylko przekonywujących argumentów, lecz nie ma uzasadnionej potrzeby, aby na gruncie ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych konstruować inne pojęcia i nadawać im inną treść.

Uznanie osoby fizycznej korzystającej z pracowniczego ogrodu działkowego za posiadacza zależnego rodzi określone konsekwencje w zakresie legitymacji biernej przy wytoczeniu powództwa windykacyjnego.

Legitymacja bierna w procesie windykacyjnym przysługuje tym osobom, które faktycznie sprawują władztwo nad nieruchomością: Polskiemu Związkowi Działkowiczów – w odniesieniu do tej części nieruchomości, która nie została oddana poszczególnym członkom Związku jako pracownicze ogrody działkowe, a na której Polski Związek Działkowców poczynił nakłady (budynek administracyjno-biurowy, studnia głębinowa, hydrofornia), oraz osobom, którym oddano w dalsze posiadanie zależne części spornej nieruchomości na urządzenie pracowniczych ogrodów działkowych – w odniesieniu do tych części nieruchomości. Każdej z tych osób przysługuje wyłączna legitymacja bierna w odniesieniu do tych części nieruchomości, którymi faktycznie włada. Na marginesie należy jedynie zauważyć, że wówczas, gdy posiadacz wykonuje posiadanie za pośrednictwem dzierżyciela, roszczenie windykacyjne może być skierowane wobec dzierżyciela lub wobec posiadacza.

Problem statusu prawnego osób korzystających z pracowniczych ogrodów działkowych w kontekście ich legitymacji biernej w procesie windykacyjnym, był już przedmiotem oceny Sądu Okręgowego. Sąd ten trafnie odmówił wnioskowi Związku o wezwanie do udziału w sprawie na podstawie art. 194 § 1 k.p.c. osób korzystających z ogrodów pracowniczych, gdyż nie zostały spełnione przesłanki dopozwania przewidziane w tym przepisie. Trafnie wskazano też, że takie dopozwanie może nastąpić na podstawie art. 194 § 3 k.p.c., lecz legitymowaną do złożenia wniosku jest wyłącznie powódka. To stwierdzenie jest w pełni aktualne w kontekście uznania osób korzystających z pracowniczych ogrodów działkowych za posiadaczy zależnych.

Wyrok SN z dnia 18 marca 2005 r., II CK 526/04

Standard: 37279 (pełna treść orzeczenia)