Kwestie intertemporalne statutu spadkowego

Podstawowym źródłem norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego w Polsce jest ustawa PrPrywM z 2011 r., która zastąpiła ustawę z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. 1965, nr 46, poz. 290, dalej PrPrywM z 1965 r.). Zamieszczone w rozdziale 16 zatytułowanym „Sprawy spadkowe” art. 64 - 66 PrPrywM z 2011 r. zostały uchylone z dniem 17 sierpnia 2015 r. w związku z wejściem w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz. U. 2015, poz. 1792). Zgodnie z art. 83 ust. 1 ww. rozporządzenia, jego przepisy stosuje się do dziedziczenia po osobach zmarłych w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 r.

Zgodnie z przeważającym w piśmiennictwie i orzecznictwie poglądem, jeżeli śmierć spadkodawcy nastąpiła przez dniem 17 sierpnia 2015 r., a po dniu 16 maja 2011 r. - tak jak ma to miejsce w przedmiotowej sprawie - statut spadkowy (prawo właściwe dla dziedziczenia) należy ustalać na podstawie art. 64 PrPrywM z 2011 r., natomiast jeżeli do otwarcia spadku doszło po dniu 1 lipca 1966 r. i przed dniem 16 maja 2011 r. w rozważanym zakresie należy stosować art. 34 PrPrywM z 1965 r. (zob. postanowienie SN z 14.02.2013 r., II CK 294/13, OSP 2014, nr 1, poz. 3). Różnica polega na dodaniu w ustawie z 2011 r. możliwości dokonania przez spadkodawcę wyboru prawa właściwego. Zgodnie bowiem z art. 64 tej ustawy, spadkodawca w testamencie lub w innym rozrządzeniu na wypadek śmierci może poddać sprawę spadkową swojemu prawu ojczystemu, prawu miejsca swojego zamieszkania albo prawu miejsca swojego zwykłego pobytu z chwili dokonania tej czynności lub z chwili swojej śmierci. W razie natomiast braku wyboru prawa w sprawie spadkowej właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci. Jak ustalono w sprawie, spadkodawca nie dokonał w umowie spadkowej wyboru prawa właściwego.

Zgodnie z art. LI pwkc, do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, o ile przepisy kolejne nie stanowią inaczej. Art. LII § 1 pwkc stanowi, że do testamentów, do odwołania testamentów, jak również do umów o zrzeczenie się dziedziczenia stosuje się, jeżeli chodzi o zdolność osób, o formę i o wady oświadczenia woli, prawo obowiązujące w chwili złożenia tych oświadczeń, § 2 tego przepisu traktuje zaś, że do umów zbycia spadku stosuje się prawo obowiązujące w chwili ich zawarcia.

Postanowienie SN z dnia 19 marca 2021 r., III CSKP 69/21

Standard: 52858 (pełna treść orzeczenia)

Problem ustalenia łącznika, poprzez który określa się prawo właściwe dla spraw spadkowych nabrał znaczenia po 17 sierpnia 2015 r., gdy art 64 § 2 prawa prywatnego międzynarodowego utracił moc i obowiązują przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz. U UE. L. 2012.201. 107). Zgodnie z art. 21 tego rozporządzenia prawem właściwym jest, co do zasady dla ogółu spraw dotyczących spadku, prawo państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci. 

Postanowienie SN z dnia 11 marca 2016 r., I CSK 64/15

Standard: 80415 (pełna treść orzeczenia)