Zasada pierwszeństwa (art. 249 k.c.)

Prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (art. 249 k.c.), zatem ustanowienie prawa użytkowania i służebności na tej samej nieruchomości może prowadzić do kolizji ich wykonywania. O prawie pierwszeństwa ograniczonego prawa rzeczowego ujawnionego w księdze wieczystej przed prawem nieujawnionym przesądza także art. 11 u.k.w.h. Rozważenie przebiegu służebności drogi koniecznej na nieruchomości, na której ustanowione jest prawo użytkowania (a nie użytkowania wieczystego, jak twierdzi w odpowiedzi na skargę kasacyjną Skarb Państwa) wymaga jednak analizy stanowiska wnioskodawców w kontekście długości okresu, na jaki zostało to prawo ustanowione. Rozróżnienia wymaga bowiem ustanowienie służebności i jej wykonywanie, które pozostaje w sferze uprawnień właścicieli nieruchomości władnącej. Nie też można pomijać, że Skarb Państwa ustanowił użytkowanie na całej nieruchomości już w toku postępowania o zwrot jej części bez zapewnienia ochrony praw osób ubiegających się o zwrot, a po wydaniu decyzji o zwrocie nieruchomości nie podjął żadnych czynności zmierzających do zapewnienia dostępu do drogi publicznej (art. 245 § 2, 253 § 2 k.c., 258 § 1 k.c.).

Postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2015 r., III CSK 147/14

Standard: 37162 (pełna treść orzeczenia)

Ustawą o zmianie u.k.w.h. wprowadzono także nową instytucję rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym, uregulowaną w art. 1011 -art. 10111, która istotnie modyfikuje dotychczasową zasadę posuwania się hipotek, wynikającą z art. 249 k.c. w zw. z art. 12 u.k.w.h, polegającą na tym, że na miejsce zwolnione wskutek wygaśnięcia hipotek z wyższym pierwszeństwem posuwały się hipoteki obciążające nieruchomość z niższym pierwszeństwem. W szczególności art. 101[1] ust. 1 u.k.w.h. stanowi, że wygaśnięcie hipoteki nie powoduje dotychczasowego skutku, lecz właścicielowi nieruchomości przysługuje w granicach wygasłej hipoteki uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym. Może on ustanowić na tym miejscu nową hipotekę albo przenieść na nie za zgodą uprawnionego którąkolwiek z hipotek obciążających nieruchomość. Jeżeli zaś hipoteka wygasła tylko w części, właściciel może rozporządzać opróżnionym miejscem hipotecznym w tej części.

Postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2014 r., IV CSK 207/13

Standard: 37166 (pełna treść orzeczenia)