Ustanowienie służebności gruntowej na rzecz części nieruchomości; służebność na części składowej nieruchomości

Służebność nie może być ustanawiana na części składowej nieruchomości.

Służebność gruntowa jest ustanawiana na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości (nieruchomości władnącej), a obciąża rzecz: nieruchomość obciążoną.

Wyeksponowanie w sentencji postanowienia działek ewidencyjnych, zamiast nieruchomości, może być zatem mylące, zwłaszcza jeśli - co nastąpiło w odniesieniu do „działki [...]2” - działka taka nie wyczerpuje całej powierzchni nieruchomości, złożonej także z innych działek. Może bowiem powstać wrażenie, że służebność została ustanowiona na rzecz każdoczesnego właściciela części nieruchomości władnącej - lub obciąża część nieruchomości obciążonej. Taka natomiast sytuacja nie mogłaby mieć miejsca w polskim porządku prawnym.

Prawo własności przysługuje w odniesieniu do rzeczy (nieruchomości), a nie części składowych rzeczy, które nie mogą być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych (art. 47 § 1 k.c.). Także ograniczone prawa rzeczowe są ustanawiane na rzeczach, a nie na ich częściach składowych. Kwestię tę w odniesieniu do służebności gruntowych rozstrzyga art. 285 § 1 in principio k.c., który stanowi, że nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości bliżej określonymi służebnościami.

Postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 2022 r., II CSKP 29/22

Standard: 69623 (pełna treść orzeczenia)

Ustanowienie służebności drogi koniecznej następuje na rzecz całej nieruchomości niemającej odpowiedniego dostępu do drogi publicznej.

Zgodnie z art. 285 k.c., nieruchomość można obciążyć służebnością gruntową na rzecz właściciela innej nieruchomości. Regulacja ta dopuszcza zatem ustanowienie służebności gruntowej tylko na rzecz całej nieruchomości władnącej. Wykluczone jest tym samym ustanowienie służebności gruntowej jedynie na rzecz części określonej nieruchomości, a więc jednej tylko z działek ewidencyjnych, z których ona się składa.

Konsekwencją tego założenia jest unormowanie zawarte w art. 290 § 1 k.c. Według tego przepisu, w razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział, tj. na rzecz wszystkich nieruchomości powstałych wskutek podziału. Jednakże, gdy służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności względem pozostałych.Założenie o dopuszczalności ustanowienia służebności gruntowej tylko na rzecz całej nieruchomości leży także u podstaw regulacji dotyczącej ustanowienia służebności drogi koniecznej.

W art. 145 § 1 k.c., jest mowa o ustanowieniu służebności drogi koniecznej na rzecz nieruchomości, która nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Jeżeli zatem nieruchomość składa się z dwóch lub więcej działek ewidencyjnych, to służebność drogi koniecznej może być ustanowiona jedynie na rzecz całej tej nieruchomości, choćby tylko jej część nie miała odpowiedniego dostępu do drogi publicznej (por. postanowienie SN z dnia 23 stycznia 1997 r., I CKN 55/96).

Według art. 46 § 1 k.c., nieruchomością gruntową jest część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności. Takim odrębnym przedmiotem własności i tym samym osobną nieruchomością jest w całości grunt objęty księgą wieczystą.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 u.k.w.h., dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą (por. co do pojęcia nieruchomości gruntowej wyrok SN z dnia 26 lutego 2003 r., II CKN 1306//00 oraz postanowienie SN z dnia 30 października 2003 r., IV CK 114/02).

Postanowienie SN z dnia 12 kwietnia 2013 r., IV CSK 527/12

Standard: 37147 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy