Kurator spadku nieobjętego w procesie o własność nieruchomości

Występowanie przez kuratora spadku w postępowaniach dotyczących własności rzeczy wchodzących w skład spadku jest czynnością zachowawczą, zmierza bowiem do zachowania spadku w stanie nieuszczuplonym. Ponadto z art. 935 § 1 w związku z art. 667 § 2 k.p.c. wynika, że kurator spadku powinien dokonywać czynności, które niezbędne są do prowadzenia prawidłowej gospodarki. Udział w postępowaniu dotyczącym własności nieruchomości niewątpliwie należy do takich czynności, jego bowiem celem jest ustalenie składu spadku, co jest niezbędne do prawidłowego nim zarządzania.

Przyznanie kuratorowi spadku legitymacji procesowej w takim postępowaniu chroni interesy spadkobierców, gdyż dla nich kurator spadku ma zachować spadek w stanie możliwie nieuszczuplonym. Trzeba też zwrócić uwagę na interesy osób trzecich, które roszczą sobie prawa do majątku spadkowego; uznanie, że kurator spadku nie ma legitymacji biernej w sprawie o własność powodowałoby, iż – wobec braku możliwości ustanowienia kuratora dla spadkobierców nieznanych – nie istniałaby w istocie możliwość zaspokojenia ich słusznych roszczeń, a majątek spadkowy pozostawałby w długotrwałym zarządzie kuratora spadku ze szkodą dla tych wierzycieli.

Za uznaniem, że kurator spadku ma legitymację procesową (czynną i bierną) przemawia też argument wynikający z art. 180 § 1 pkt 1 k.p.c. Przepis ten stanowi, że sąd z urzędu podejmuje postępowanie zawieszone na skutek śmierci strony m.in. z chwilą ustanowienia we właściwej drodze kuratora spadku. Założenie, że po podjęciu postępowania sąd natychmiast oddali powództwo wobec braku legitymacji procesowej kuratora spadku musiałoby być oparte na uznaniu nieracjonalności ustawodawcy.

Kurator spadku, w razie popełnienia nadużycia, może ponosić odpowiedzialność wynikającą z niewłaściwego wykonywania obowiązków. Trzeba dodać, że czynności dyspozytywne, jak np. uznanie powództwa lub zawarcie ugody dotyczącej rzeczy wchodzącej w skład spadku, jako czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, wymagają zezwolenia sądu spadku.

Uchwała SN z dnia 1 lutego 2011 r., III CZP 78/10

Standard: 37003 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Wystąpienie kuratora spadku w sporze o własność nieruchomości spadkowej jest zwykłą czynnością zmierzającą do zabezpieczenia całości zarządzanego przez niego majątku spadkowego. Nie może zatem być oceniane z punktu widzenia przekroczenia przez kuratora granic jego uprawnienia. Przekroczenie tych granic wchodziłoby w rachubę tylko w razie podjęcia w konkretnym sporze czynności dyspozytywnych (przekraczających granice zwykłego zarządu, jak np. uznania roszczenia, zawarcia ugody itp.) bez uprzedniego zezwolenia sądu spadku. Dlatego też kurator spadku jest nie tylko uprawniony, lecz i zobowiązany, do występowania po stronie biernej w sporze o własność nieruchomości spadkowej, gdyż udział w takim postępowaniu, jako zmierzający do ochrony całości majątku spadkowego, mieści się w granicach wykonywanego przez niego zarządu (podobnie SN: w wyroku z dnia 24 września 2003 r., III CKN 356/01 oraz z dnia 10 grudnia 2009 r., III CSK 82/09).

Pozbawienie – w tych warunkach – kuratora spadku generalnie uprawnienia do podejmowania czynności procesowych zmierzających do zachowania w całości majątku spadkowego i nadanie w tym zakresie uprawnień osobie trzeciej byłoby sprzeczne z zasadami ekonomii procesowej.

Wyrok SN z dnia 25 listopada 2010 r., III CSK 36/10

Standard: 37002 (pełna treść orzeczenia)