Ustanowienie zarządu tymczasowego i dozoru nad nieruchomością

Art. 636 k.p.c. wymienia środki zabezpieczenia spadku, wśród których znajdują się m. in. dozór nad nieruchomością oraz ustanowienie zarządcy tymczasowego. Przepis ten uzupełniają regulacje zawarte w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 października 1991 r., wydanym na podstawie delegacji zawartej w art. 639 k.p.c. Z § 8 ust. 3 rozporządzenia wynika, że ustanowienie zarządu tymczasowego może nastąpić, jeżeli w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne, przedsiębiorstwo lub prawo majątkowe wymagające zabezpieczenia przez ustanowienie zarządu. Jeżeli natomiast zachodzi potrzeba strzeżenia nieruchomości, wyznacza się dozorcę.

Z treści tego przepisu wynika, że ustanowienie zarządu związane jest z istnieniem w majątku spadkowym takiego składnika, który wymaga podejmowania pewnych działań dla utrzymania go w należytym, niepogorszonym stanie.

Ustanowienie zarządu będzie zatem potrzebne dla dalszego prawidłowego funkcjonowania spadkowego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego albo gdy prawo majątkowe wchodzące w skład spadku jest tego rodzaju, że potrzebne jest nie tylko sprawowanie nad nim dozoru, który z istoty swej wyraża się w ograniczonej aktywności, ale podejmowanie działań zarządzania takim przedmiotem.

Powyższe wnioski uzasadnia dodatkowo, zawarte w § 9 ust. 1 rozporządzenia, odesłanie do odpowiedniego stosowania do dozorcy i zarządcy tymczasowego przepisów art. 855-862 oraz art. 930-941 k.p.c. Z treści wskazanych przepisów wynika, że obowiązki dozorcy to przechowanie i dozór nad powierzonymi przedmiotami (por. w szczególności art. 856 i 858 k.p.c.), a obowiązki zarządcy nieruchomości to wykonywanie czynności potrzebnych do prowadzenia prawidłowej gospodarki. W granicach zwykłego zarządu zarządca ma prawo pobierać wszelkie pożytki z nieruchomości, spieniężać je w granicach zwykłego zarządu oraz prowadzić sprawy, które przy wykonywaniu takiego zarządu okażą się niezbędne. W sprawach wynikających z zarządu nieruchomością zarządca może pozywać i być pozywany (zob. w szczególności art. 935 k.p.c.). Jeżeli zarządca przy obejmowaniu zarządu napotyka na przeszkody, sąd może polecić komornikowi, aby go wprowadził w zarząd (art. 933 k.p.c.).

Nie sposób utożsamiać sytuacji zarządcy tymczasowego nieruchomości oraz dozorcy takiej nieruchomości. Kompetencje dozorcy są ograniczone i nie obejmują czynności zarządu nieruchomością, nie jest zatem dopuszczalne wprowadzenie dozorcy „w zarząd nad spadkiem”, gdyż czynności zarządu pozostają poza zakresem jego praw i obowiązków. Wydanie przez sąd, jak w odniesieniu do powódki, postanowienia nakazującego wprowadzenie dozorcy „w zarząd”, nie pociąga za sobą zmiany sytuacji prawnej dozorcy.

Wyrok SN z dnia 21 maja 2002 r., III CKN 866/00

Standard: 36994 (pełna treść orzeczenia)