Ustalenie przez sąd składu i wartości gospodarstwa rolnego (art. 619 k.p.c.)

W sprawach o zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego obowiązek podania we wniosku wartości przedmiotu sprawy (art. 511 w związku z art. 187 § 1 pkt 1 i art. 19 § 2 k.p.c.), a w apelacji - wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 368 § 2 w związku z art. 19 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c.), podlega o tyle modyfikacji, że zgodnie z art. 619 § 1 k.p.c., ustalenie wartości gospodarstwa rolnego należy do sądu. Sąd meriti powinien zawsze tę wartość ustalić działając z urzędu. Nigdy nie jest dla niego w tym względzie wiążące stanowisko współwłaścicieli.

Podobnie, w ostatecznym rezultacie, przedstawia się sprawa określenia wartości przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego Uczestnik postępowania o zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego wnoszący skargę kasacyjną powinien w niej wskazać, stosownie do art. 393[3] § 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., wartość przedmiotu zaskarżenia. Wskazana wartość przedmiotu zaskarżenia nie jest jednak wiążąca dla sądu drugiej instancji, ani dla Sądu Najwyższego. Mogą one bowiem poddać ją weryfikacji na podstawie akt sprawy z pominięciem zasad określonych w art. 25 i 26 k.p.c.

Unormowania zawarte w art. 25 i 26 k.p.c. podyktowane są potrzebą jednoznacznego przesądzenia (ustabilizowania) wartości przedmiotu sporu w celu określenia właściwości rzeczowej sądu i wysokości należnych opłat sądowych. Gdy chodzi o oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w celu ustalenia dopuszczalności kasacji, wzgląd ten odpada. Istotne natomiast jest, aby w sprawach, w których dopuszczalność kasacji uzależniona została od odpowiedniej wartości przedmiotu zaskarżenia, rozpoznaniu podlegały jedynie skargi kasacyjne rzeczywiście czyniące zadość wymaganiom ustawy. Praktyczne znaczenie omawianej weryfikacji ujawnia się w wypadkach oczywiście nieprawidłowego wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia, w zamiarze zapewnienia sobie dostępu do trzeciej instancji. Przykładem może być zwłaszcza podanie wartości przedmiotu zaskarżenia wyższej od wartości przedmiotu sporu.

Powyższe uwagi są odpowiednio aktualne także w sprawach o dział spadku (art. 5191 § 4 w związku z art. 684 k.p.c.) i w sprawach o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (art. 519[1] § 2 w związku z art. 567 § 3 k.p.c.). 

Postanowienie SN z dnia 24 maja 2001 r., IV CZ 20/01

Standard: 36955