Dwuetapowość postępowania w sprawach dotyczących wykonywania kontaktów z dzieckiem

W polskim prawie procesowym postępowanie wykonawcze orzeczeń dotyczących kontaktów z dzieckiem ma zasadniczo dwuetapowy charakter. Pierwszy etap postępowania wykonawczego w prawie polskim obejmuje stwierdzenie faktu naruszenia zasad odbywania kontaktów z dzieckiem przez rodzica, pod którego pieczą pozostaje dziecko bądź rodzica uprawnionego do kontaktu oraz określenie kwoty, jaką naruszający będzie musiał zapłacić w razie dalszych naruszeń zasad odbywania kontaktów (art. 598[15] § 1 k.p.c.). Jeżeli do ponownych naruszeń dojdzie, wówczas uprawniony może złożyć wniosek o nakazanie zapłaty na jego rzecz określonej kwoty stosownie do liczby naruszeń (art. 598[16] k.p.c.). Te dwa etapy przebiegają jednak częściowo odmiennie w przypadku, gdy zagrożenie zapłatą określonej kwoty nie wynika z postanowienia wydanego na podstawie art. 59815 k.p.c., lecz z klauzuli zagrażającej zapłatą, zamieszczonej bezpośrednio w orzeczeniu merytorycznym, regulującym zasady kontaktów rodzica z dzieckiem (art. 582[1] § 3 k.p.c.). Wówczas przyjmuje się, że umieszczenie takiej klauzuli jest równoważne z przeprowadzeniem pierwszego etapu postępowania w przedmiocie wykonania kontaktów, czyli z wydaniem postanowienia na podstawie art. 598[15] k.p.c.

Postępowanie dotyczące nałożenia obowiązku zapłaty określonej sumy pieniężnej nie jest samodzielnym postępowaniem, ale drugim etapem postępowania wykonawczego. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeśli zachodzi sytuacja, w której uprzednio zostało wydane stosowne postanowienie w sprawie zagrożenia nakazem i spełnione zostały przesłanki merytoryczne z art. 598[16] k.p.c. („nie wypełnia nadal swego obowiązku”). Jeśli zaś takie postanowienie nie zapadło bądź utraciło moc, wówczas sąd winien odmówić wydania nakazu zapłaty uznając wniosek za przedwczesny (lub spóźniony).

Postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2025 r., III CZP 29/24

Standard: 87753 (pełna treść orzeczenia)

Postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem, do którego należy podejmowanie postanowienia o zagrożenie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej osobie, która nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki w przedmiocie kontaktów z dzieckiem (art. 598[15] § 1 k.p.c.) oraz postanowienia o nakazaniu osobie, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, dokonania jej zapłaty, w wysokości stosownej do liczby naruszeń (art. 598[16] § 1 k.p.c.), utraciło charakter egzekucyjny i stało się jednym z postępowań opiekuńczych, mających na celu wymuszenie świadczenia o charakterze niepieniężnym.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 25/13 przyjął, że postępowanie to, objęte przepisami art. 589[15] do art. 598[21] k.p.c., jest sui generis postępowaniem rozpoznawczym, ograniczonym jednak tylko do fazy wykonawczej, nie obejmuje fazy rozstrzygającej, którą regulują przepisy ogólne o postępowaniu opiekuńczym. Składa się ono z dwóch etapów, których przeprowadzenie wymaga wniosku uprawnionego.

W ramach pierwszego etapu sąd orzeka o zagrożeniu nakazaniem zapłaty określonej osobie, która nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo zawartej ugody, dotyczące kontaktów z dzieckiem, oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie (art. 598[15] § 1 k.p.c.). Przewidziane w art. 598[15] § 2 k.p.c. zagrożenie skierowane jest do osoby uprawnionej do kontaktów z dzieckiem, jeżeli narusza obowiązki wynikające z orzeczenia lub ugody albo do osoby, której kontaktów zakazano. Przejście do drugiego etapu następuje po wyczerpaniu pierwszego, który może być także objęty postępowaniem rozpoznawczym, stosownie do art. 582[1] § 3 k.p.c.

Podjęcie drugiego etapu postępowania, dotyczącego nakazania osobie, której sąd zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, zapłaty sumy obejmującej liczbę naruszeń następnie, jeżeli nie wypełnia ona nałożonego na nią obowiązku (art. 598[16] § 1 k.p.c.). Postanowienia wydawane w obu etapach nie kończą postępowania w sprawie dotyczącej kontaktów z dzieckiem, do umorzenia którego dochodzi, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od uprawomocnienia ostatniego postanowienia nie wpłynął kolejny wniosek w tym przedmiocie (art. 598[20] k.p.c.). Podlegają one zaskarżeniu zażaleniem (art. 598[15] § 3 k.p.c.), pomimo ich merytorycznego charakteru.

Postanowienie SN z dnia 8 maja 2015 r., II CNP 5/15

Standard: 48206 (pełna treść orzeczenia)