Dwuetapowość postępowania w sprawach dotyczących wykonywania kontaktów z dzieckiem

Postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem, do którego należy podejmowanie postanowienia o zagrożenie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej osobie, która nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki w przedmiocie kontaktów z dzieckiem (art. 598[15] § 1 k.p.c.) oraz postanowienia o nakazaniu osobie, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, dokonania jej zapłaty, w wysokości stosownej do liczby naruszeń (art. 598[16] § 1 k.p.c.), utraciło charakter egzekucyjny i stało się jednym z postępowań opiekuńczych, mających na celu wymuszenie świadczenia o charakterze niepieniężnym.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 25/13 przyjął, że postępowanie to, objęte przepisami art. 589[15] do art. 598[21] k.p.c., jest sui generis postępowaniem rozpoznawczym, ograniczonym jednak tylko do fazy wykonawczej, nie obejmuje fazy rozstrzygającej, którą regulują przepisy ogólne o postępowaniu opiekuńczym. Składa się ono z dwóch etapów, których przeprowadzenie wymaga wniosku uprawnionego.

W ramach pierwszego etapu sąd orzeka o zagrożeniu nakazaniem zapłaty określonej osobie, która nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo zawartej ugody, dotyczące kontaktów z dzieckiem, oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie (art. 598[15] § 1 k.p.c.). Przewidziane w art. 598[15] § 2 k.p.c. zagrożenie skierowane jest do osoby uprawnionej do kontaktów z dzieckiem, jeżeli narusza obowiązki wynikające z orzeczenia lub ugody albo do osoby, której kontaktów zakazano. Przejście do drugiego etapu następuje po wyczerpaniu pierwszego, który może być także objęty postępowaniem rozpoznawczym, stosownie do art. 582[1] § 3 k.p.c.

Podjęcie drugiego etapu postępowania, dotyczącego nakazania osobie, której sąd zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, zapłaty sumy obejmującej liczbę naruszeń następnie, jeżeli nie wypełnia ona nałożonego na nią obowiązku (art. 598[16] § 1 k.p.c.). Postanowienia wydawane w obu etapach nie kończą postępowania w sprawie dotyczącej kontaktów z dzieckiem, do umorzenia którego dochodzi, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od uprawomocnienia ostatniego postanowienia nie wpłynął kolejny wniosek w tym przedmiocie (art. 598[20] k.p.c.). Podlegają one zaskarżeniu zażaleniem (art. 598[15] § 3 k.p.c.), pomimo ich merytorycznego charakteru.

Postanowienie SN z dnia 8 maja 2015 r., II CNP 5/15

Standard: 48206 (pełna treść orzeczenia)

Ustawą z dnia 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 144, poz. 854) w części pierwszej w księdze drugiej w tytule II w rozdziale 2 kodeksu postępowania cywilnego dodano oddział 6 pt. "Sprawy dotyczące kontaktów z dzieckiem", obejmujący art. 598[15]-598[21]. Na skutek umiejscowienia tych przepisów w ramach postępowania nieprocesowego, po oddziale 5 normującym postępowanie w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem utraciło charakter egzekucyjny i stało się jednym z postępowań opiekuńczych. Jest ono - jak przyjmuje się w doktrynie - sui generis postępowaniem rozpoznawczym, ograniczonym jednak tylko do fazy wykonawczej. W przeciwieństwie do postępowania o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów nie obejmuje fazy rozstrzygającej; regulują ją przepisy ogólne o postępowaniu opiekuńczym.

Postępowanie dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem obejmuje dwa etapy. W pierwszym sąd orzeka o zagrożeniu nakazaniem zapłaty określonej osobie oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie. W art. 598[15] § 1 k.p.c. zagrożenie to jest adresowane do osoby sprawującej pieczę nad dzieckiem, która nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, i dotyczy zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej osobie uprawnionej do kontaktu z dzieckiem. Z kolei w art. 598[15] § 2 k.p.c. zagrożenie jest adresowane do osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osoby, której tego kontaktu zakazano, naruszającej obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. W tym wypadku zagrożenie dotyczy zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje.

Wyczerpanie pierwszego etapu jest konieczne do przejścia na drugi etap, z tym że wyjątkowo wyczerpanie pierwszego etapu może nastąpić już w postępowaniu rozpoznawczym. Możliwość taką przewiduje art. 582[1] § 3 k.p.c., zgodnie z którym w razie uzasadnionej obawy naruszenia obowiązków wynikających z postanowienia o kontaktach przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, lub osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem albo osobę, której tego kontaktu zakazano, sąd opiekuńczy - przy orzekaniu o kontaktach - może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, stosownie do zasad określonych w art. 598[15] k.p.c. W pozostałych wypadkach konieczne jest orzeczenie o zagrożeniu nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na podstawie art. 598[15] k.p.c., gdyż dopiero po zakończeniu pierwszego etapu możliwe jest przejście do drugiego etapu, w którym sąd orzeka o nakazaniu zapłaty sumy pieniężnej. Wynika to z art. 598[16] § 1 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.

Uchwała SN z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 25/13

Standard: 36845 (pełna treść orzeczenia)