Wywiad środowiskowy (art. 434; art. 561[1]; art. 565[1]; art. 570[1]; art. 570[1a]; art. 579[3] k.p.c.)
Sprawy małżeńskie (art. 561 - art. 567[5] k.p.c.) Sprawy rodzinne i opiekuńcze (art. 568 - 584 k.p.c.) Postępowanie w sprawach małżeńskich (art. 425 – 452 k.p.c.)
Przypadki, kiedy można zlecać kuratorowi sądowemu sporządzenie wywiadu są wyraźnie określone w przepisach – por. art. 434 k.p.c. Pracownicy socjalni natomiast nie wykonują żadnych zadań na zlecenie sądu . Zakres ich obowiązków określa ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej ( Dz. U. nr 64 , poz. 593 ze zmianami). Przewiduje ona sporządzenie „rodzinnego wywiadu środowiskowego” w celu wyraźnie w niej określonym . Art. 107 ust. 1 tej ustawy stanowi , że taki wywiad „przeprowadza się u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej , rodzinnej, dochodowej i majątkowej…”.
W art. 107 ust. 1 „a” enumeratywnie wymienia się inne podstawy prawne dla przeprowadzenia takiego wywiadu . Nie ma wśród nich ustawy kodeks postępowania cywilnego. Precyzja wskazania tych podstaw prawnych jest oczywista, jeżeli weźmie się pod uwagę , że w wywiadzie gromadzi się dane wrażliwe z punktu widzenia ochrony danych osobowych . Nie można w tym zakresie stosować wykładni rozszerzającej. Ta sama uwaga dotyczy wywiadów przeprowadzanych przez kuratora sądowego.
Uwzględnienie wniosku pozwanego doprowadziłoby do tego ,że kurator lub pracownik socjalny miałby w niniejszej sprawie zajmować się gromadzeniem materiału dowodowego i w tej roli zastąpić strony i sąd . Okoliczności wskazane w tej tezie dowodowej podlegają wykazaniu w toku postępowania dowodowego bezpośrednio przed sądem, w oparciu o zgłoszone dowody , a nie na skutek swoistego „śledztwa” przeprowadzonego przez kuratora lub pracownika socjalnego.
Wyrok SO Toruniu z dnia 27 sierpnia 2020 r., I C 709/18
Standard: 56638 (pełna treść orzeczenia)
W przepisach prawa istnieją konkretne normy prawne dla przeprowadzania wywiadów środowiskowych w określonych postępowaniach, np. w k.p.k. jest to art. 214, w postępowaniu w sprawach małżeńskich – art. 434 k.p.c., w postępowaniu w sprawach między rodzicami a dziećmi – art. 458 k.p.c. w zw. z art. 434 k.p.c., w sprawach o udzielenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa – art. 56[1] k.p.c., w postępowaniu z zakresu istotnych spraw rodziny – art. 565[1] k.p.c., w sprawach opiekuńczych – art. 570 1 i art. 570[1a] k.p.c. Poza tym przepisy wykonawcze ściśle regulują sposób przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, m.in. jakie informacje wywiad powinien obejmować i według jakiego kwestionariusza powinien zostać przeprowadzony (zob. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 czerwca 2003 r. w sprawie regulaminu czynności w zakresie przeprowadzania wywiadu środowiskowego oraz wzoru kwestionariusza tego wywiadu).
Z powyższego wynika, że Sąd nie ma dowolności w zlecaniu wywiadu środowiskowego, a może to zrobić na podstawie konkretnego przepisu prawa i według określonych zasad. Tym bardziej brak jest podstawy prawnej do zlecania przez Sąd przeprowadzenia wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego. Wywiad taki przeprowadzany jest przez pracownika socjalnego w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin w konkretnym celu - aby na podstawie uzyskanej wiedzy można było przyznać pomoc socjalną (art. 107 § 1 Ustawy z dnia z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - Dz. U. z 2015 r. poz. 163 ze zm.). Nie jest to sposób na pozyskiwanie informacji o źródłach dowodowych w cywilnym postępowaniu.
Wyrok SR w Dzierżoniowie z dnia 23 marca 2018 r., I C 1512/15
Standard: 56637 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 36834