Wniosek kuratora procesowego (art. 143-147 k.p.c.), o ustanowienie kuratora dla nieobecnego (art. 601 k.p.c.)

Kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., nie może wystąpić na podstawie art. 601 k.p.c. z wnioskiem o ustanowienie dla osoby, której miejsce pobytu nie jest znane, kuratora, o którym mowa w art. 184 k.r.o. Wniosek taki wszczyna odrębne postępowanie w sprawie o ustanowienie kuratora, o którym mowa w art. 184 k.r.o. Postępowanie takie jest postępowaniem głównym (w sprawie) innym niż postępowanie, w którym i na potrzeby którego ustanowiony jest kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c. Nie stanowi ono natomiast postępowania pomocniczego w stosunku do postępowania w sprawie, w którym ustanowiony został kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c. Odrębność postępowania, w którym i na potrzeby którego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu został ustanowiony kurator określony w art. 143-147 k.p.c., i sprawy załatwianej w tym postępowaniu od postępowania o ustanowienie dla tej samej osoby kuratora określonego w art. 184 k.r.o. i sprawy o ustanowienie tego kuratora powoduje, że kurator ustanowiony w pierwszym postępowaniu w żadnym razie nie jest umocowany do złożenia wniosku o wszczęcie drugiego postępowania.

Stanowisko to potwierdza fakt, że kurator określony w art. 143-147 k.p.c., gdyby miał występować z wnioskiem o ustanowienie kuratora określonego w art. 184 k.r.o., musiałby działać w imieniu osoby nieznanej z miejsca pobytu, dla której został on ustanowiony. Trudno taką sytuacją zaakceptować, ponieważ w sensie konstrukcyjnym oznaczałoby ona, że osoba nieznana z miejsca pobytu, działająca przez kuratora, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., występowałaby z wnioskiem o ustanowienie dla siebie kuratora, o którym mowa w art. 184 k.r.o. Tymczasem z wnioskiem takim może wystąpić z oczywistych względów tylko osoba trzecia.

Nie można z kolei przyjąć, że z wnioskiem w takiej sytuacji występowałby kurator określony w art. 143-147 k.p.c. we własnym imieniu, tj. jako osoba, która została powołana na kuratora i która miałaby być zainteresowana w ujęciu art. 601 k.p.c., a nie w charakterze kuratora. Osoba będąca kuratorem z samego tylko powodu pełnienia tej funkcji nie uzyskuje bowiem przymiotu osoby zainteresowanej w rozumieniu art. 601 k.p.c.

Oceny, że kurator ustanowiony na podstawie art. 143-147 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. dla uczestnika postępowania nie może wystąpić o ustanowienie dla tego uczestnika kuratora określonego w art. 184 k.r.o., nie zmienia zobowiązanie przez sąd kuratora, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., w postępowaniu, w którym został on ustanowiony, do złożenia wniosku o ustanowienie dla uczestnika tego postępowania kuratora, o którym mowa w art. 184 k.r.o. 

Zakres umocowania kuratora, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., do działania za stronę albo uczestnika postępowania, wynika z ustawy, nie może wobec tego zostać zmieniony (rozszerzony albo ograniczony) przez sąd orzekający, który tego kuratora ustanowił.

Wyjaśnić należy, że Sąd Najwyższy w niniejszym składzie przyjmuje, iż kurator określony w art. 184 k.r.o. zgodnie z art. 601 k.p.c. może być ustanowiony tylko na wniosek osoby zainteresowanej, a nie przez sąd z urzędu (por. uz. uchwały SN z dnia 24 listopada 2006 r., III CZP 89/06, OSNC 2007, Nr 9, poz. 128). 

Przepis art. 601 k.p.c. jest wyjątkiem od ogólnej reguły, wyrażonej w art. 570 k.p.c. i stanowiącej, że sąd opiekuńczy może wszcząć postępowanie z urzędu. Odrębną kwestią - w razie złożenia wniosku przez zainteresowaną osobę - jest dokonanie ustaleń w zakresie merytorycznych przesłanek ustanowienia kuratora, o którym mowa w art. 184 k.r.o.

Kwestia, czy osoba nieobecna nie może prowadzić swych spraw, może być wykazana przez wnioskodawcę względnie ustalona przez sąd z urzędu (por. postanowienie SN z dnia 18 lutego 1969 r., III CRN 427/68)

Uchwała SN z dnia 24 stycznia 2020 r., III CZP 41/19

Standard: 36790 (pełna treść orzeczenia)