Nieważność jednostronnej czynności dokonanej bez umocowania lub z przekroczeniem zakresu (art. 104 k.c.)

Co prawda, zgodnie z art. 104 zdanie pierwsze k.c., jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna, jednak sankcja określona w tym przepisie nie ma zastosowania do czynności rozwiązującej umowę o pracę, bowiem byłoby to sprzeczne z zasadą wzruszalności skutków wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę tylko na żądanie pracownika wyrażone przez wystąpienie przez niego do sądu z roszczeniami określonymi w art. 45 § 1 k.p. Z tego względu - zgodnie z art. 300 k.p. - przepisy Kodeksu cywilnego mogą być stosowane w takich przypadkach jedynie odpowiednio, tzn. z wyłączeniem sankcji nieważności (por. wyroki SN z: 9 maja 2006 r., II PK 270/05 oraz 16 stycznia 2009 r., I PK 127/08).

Wyrok SN z dnia 14 listopada 2023 r., I PSKP 17/23

Standard: 82730 (pełna treść orzeczenia)

W zdaniu pierwszym art. 104 k.c. została wyrażona zasada odnośnie do skutku jednostronnej czynności dokonanej przez falsus procuratora (fałszywego pełnomocnika). Taką jednostronną czynnością prawną jest m.in. wypowiedzenie umowy. Oznacza to, że wypowiedzenie umowy jest co do zasady nieważne, jeżeli zostało dokonane przez osobę, która działała bez umocowania lub z przekroczeniem zakresu rzeczowego pełnomocnictwa. Wyjątek od tej zasady został przewidziany w zdaniu drugim powołanego przepisu, gdy oświadczenie woli jest kierowane do oznaczonego adresata (co miało miejsce w niniejszej sprawie). Warunkiem jego zastosowania jest zgoda tego, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, na działanie składającego oświadczenie woli bez umocowania. Zgoda, czyli aprobata lub co najmniej akceptacja takiego działania, nie dotyczy zachowania rzekomego mocodawcy, lecz osoby trzeciej będącej adresatem jednostronnego oświadczenia woli złożonego przez fałszywego pełnomocnika (zob. wyrok SN z 15 lutego 2019 r., II CSK 723/17).

Istotne jest przy tym, że zgoda osoby, do której skierowane jest oświadczenie, nie jest zgodą osoby trzeciej w rozumieniu art. 63 § 1 k.c., a więc nie ma zastosowania zdanie drugie tego artykułu. Zgoda, o której mowa w art. 104 zd. 2 k.c., może być  wyrażona w dowolnej formie i musi zostać wyrażona najpóźniej w chwili złożenia oświadczenia woli przez fałszywego pełnomocnika. Do wyrażenia zgody ma więc zastosowanie art. 60 k.c., czyli może ona zostać wyrażona przez każde zachowanie się osoby składającej oświadczenie woli, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, a więc także per facta concludentia.

Wyrok SN z dnia 31 maja 2023 r., II CSKP 281/22

Standard: 81008 (pełna treść orzeczenia)