Sędzia jako pełnomocnik sądu

W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 75/12, przesądzono, że sędzia sądu powszechnego nie może być pełnomocnikiem sądu jako jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa.

Uchwała SN z dnia 18 czerwca 2019 r., III CZP 101/18

Standard: 36095 (pełna treść orzeczenia)

Sędzia sądu powszechnego nie może być pełnomocnikiem sądu jako jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa (art. 87 § 2 k.p.c.).

W obowiązującym prawie, a w szczególności w Prawie o ustroju sądów powszechnych nie ma przepisu upoważniającego do obciążenia sędziego – nawet za jego zgodą – obowiązkami pełnomocnika procesowego sądu, w którym ma on swoje miejsce służbowe, ani jakiegokolwiek innego sądu. Konstatacji tej nie naruszają przepisy dotyczące rzecznika dyscyplinarnego (art. 112 Pr.u.s.p.) oraz obrońcy w postępowaniu dyscyplinarnym (art. 113 Pr.u.s.p.), dotyczą bowiem funkcji sędziego sprawowanych w ramach samorządu sędziowskiego. W tej sytuacji uzasadniony jest wniosek, że organ sądu nie może - wobec braku podstawy prawnej – ustanowić sędziego pełnomocnikiem procesowym sądu jako jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa. Wcześniej w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, powołując się wprawdzie na inne argumenty, ale w sposób zbieżny z postawioną tutaj tezą, że w sprawach z zakresu prawa pracy sędzia nie może być pełnomocnikiem procesowym sądu wstępującego w charakterze strony jako pracodawca w rozumieniu art. 460 § 1 k.p.c. (postanowienie SN z dnia 14 stycznia 2002 r., I PKN 607/01).

Organem sądu jest nie tylko prezes, ale także jego dyrektor, który wykonuje zadania gospodarcze i finansowe (art. 21 § 2 Pr.u.s.p.), przy czym w zakresie dysponowania budżetem oraz kontroli gospodarki finansowej i gospodarowania mieniem Skarbu Państwa podlega on bezpośrednio Ministrowi Sprawiedliwości (art. 177 § 2 i 4 Pr.u.s.p.). W tym też zakresie dyrektor, a nie prezes sądu jest w postępowaniu cywilnym reprezentantem sądu jako statio fisci Skarbu Państwa. Przy przyjęciu, że sędzia może być pełnomocnikiem procesowym sądu, kompetencja do udzielenia pełnomocnictwa należałaby wówczas do dyrektora sądu, który w ten sposób – wespół z Ministrem Sprawiedliwości – uzyskiwałby nad sędziami swoiste imperium. Taką sytuację jako ustrojowo rażąco wadliwą należy odrzucić.

Dopuszczenie sędziego do działania w charakterze pełnomocnika Skarbu Państwa, nawet gdyby był ustanawiany przez prezesa sądu, stawiałoby go sytuacji zagrażającej jego niezawisłości i bezstronności; byłby zmuszony wykonywać polecenia i dyrektywy prezesa oraz tłumaczyć przed nim swoje przedsięwzięcia procesowe i w ten sposób uzależniać swoje działania od czynnika administracyjnego. Ponadto występowanie przed sądem w charakterze pełnomocnika stawiałoby go i sąd orzekający, najczęściej sąd, w którym sędzia – pełnomocnik ma swoje miejsce służbowe, w kłopotliwej sytuacji, jak też mogłoby wywoływać wątpliwości, o których mowa w art. 49 k.p.c. Można także uznać, że wykonywanie przez sędziego funkcji pełnomocnika Skarbu Państwa jest zajęciem przeszkadzającym pełnieniu obowiązków sędziowskich; może osłabiać zaufanie do jego bezstronności, obniżać auctoritas, a w niektórych sytuacjach nawet narazić na ujmę godności urzędu sędziego (por. art. 86 § 2 Pr.u.s.p.).

Zajęte w uchwale stanowisko dotyczy wyłącznie sędziów, a nie pracowników - w powszechnym rozumieniu tego pojęcia - jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa albo organów nadrzędnych. Oznacza to, że zasadniczo nie ma przeszkód, aby funkcję pełnomocnika procesowego pełnili pracownicy sądu niebędący sędziami, podobnie jak wszyscy inni pracownicy innych jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa.

Uchwała SN z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 75/12

Standard: 36088 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy