Przystąpienie organizacji pozarządowych do strony w toczącym się postępowaniu (art. 62 § 2 k.p.c.)

Do przystąpienia organizacji pozarządowych do strony w toczącym się postępowaniu stosuje się odpowiednio przepisy o interwencji ubocznej, do której nie mają odpowiedniego zastosowania przepisy o współuczestnictwie jednolitym. Interwencja uboczna polega z kolei na tym, że ten, kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony (art. 76 k.p.c.). Skoro interwencję uboczną można zgłosić do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji, to również organizacja pozarządowa może przystąpić do strony w toczącym się postępowaniu (art. 61 § 2 k.p.c.) tylko do zamknięcia rozprawy przed sądem apelacyjnym, a nie później. 

Organizacja społeczna nie może zgłosić się po raz pierwszy do udziału w sprawie w postępowaniu kasacyjnym po wydaniu prawomocnego wyroku. Takie prawo mają tylko trzy podmioty – Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka. Nie ma tego prawa nawet prokurator, jeśli nie brał udziału w postępowaniu przed wydaniem wyroku przez sąd drugiej instancji.

Wyrok SN z dnia 14 stycznia 2013 r., I PK 164/12

Standard: 36064 (pełna treść orzeczenia)

Organizacja społeczna przystępująca do sprawy w postępowaniu apelacyjnym może powołać się na nowe fakty i dowody, których sąd drugiej instancji nie może pominąć (art. 381 k.p.c.), jeśli wykaże, że nie mogła przystąpić do sprawy przed zamknięciem rozprawy w sądzie pierwszej instancji.

Uprawnienie sądu drugiej instancji, który na podstawie art. 381 k.p.c. może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później, odnosi się również do organizacji społecznych biorących udział w procesie. Jeśli więc organizacja społeczna mogła powołać dowody i fakty w postępowaniu pierwszoin-stancyjnym, lecz ich wtedy nie przedstawiła a uczyniła to dopiero w postępowaniu apelacyjnym, to sąd odwoławczy z powołaniem się na art. 381 k.p.c. jest uprawniony pominąć te fakty i dowody. 

Możliwośc wstąpienia do sprawy na etapie postępowania apelacyjnego nie uchyla innych reguł procesowych, w szczególności obowiązku koncentracji materiału dowodowego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Tak więc organizacja społeczna przystępująca do sprawy dopiero w postępowaniu odwoławczym musi liczyć się z tym, że formułowane przez nią twierdzenia i wnioski dowodowe mogą zostać pominięte przez sąd drugiej instancji na podstawie art. 381 k.p.c. Zarzut naruszenia tego przepisu (bezpodstawnego pominięcia wniosków dowodowych zgłoszonych przez organizację społeczną w postępowaniu apelacyjnym) mógłby być uzasadniony tylko wówczas, gdyby zostało wykazane, że organizacja nie mogła (obiektywnie) przystąpić do sprawy przed zamknięciem rozprawy w sądzie pierwszej instancji. W takiej sytuacji sąd drugiej instancji nie mógłby z powołaniem się na art. 381 k.p.c. pominąć tych wniosków jako spóźnionych, gdyż rzeczywiście potrzeba powołania się na nowe fakty i dowody wystąpiła dopiero w postępowaniu odwoławczym.

Wyrok SN z dnia 9 grudnia 2011 r., II PK 64/11

Standard: 36072 (pełna treść orzeczenia)