Orzeczenie kary, środka karnego lub zabezpieczającego nieznanego ustawie (art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k.)

Punktem odniesienia dla oceny czy orzeczona kara lub inny środek nie są znane ustawie nie jest cały system szeroko rozumianego prawa karnego, a jedynie ta ustawa karna (szeroko rozumiana), która stała się podstawą przypisania odpowiedzialności karnej oskarżonemu (zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postepowania karnego. Komentarz, Warszawa 2014, s. 1484, P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2011, t. 2, s. 839, D. Świecki, op. cit., teza 51 do art. 439, odmiennie Z. Muras, Bezwzględne przyczyny odwoławcze w polskim procesie karnym, Warszawa 2004, s. 117-118, S. Zabłocki (w:) R. A. Stefański, S. Zabłocki (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2004, t. 3, s. 168, uchwala Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1970 r., VI KZP 55/70, wyrok SN z dnia 8 listopada 1989 r., V KRN 267/89). Oznacza to, że w wypadku zmiany ustawy karnej po popełnieniu czynu zabronionego podstawą do ustalenia, czy orzeczono karę lub inny środek nieznany ustawie (art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k.) jest ta z ustaw karnych pozostających w kolizji czasowej, która została wybrana na podstawie przepisów intertemporalnych (art. 4 § 1 k.k., art. 2 § 1 k.k.s., art. 2 § 1 k.w.) (zob. J. Matras, op. cit., teza 16 do art. 439).

Pojęcie kary lub innego środka nieznanych ustawie (art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k.) należy odnosić, wbrew błędnemu zapatrywaniu sądu odwoławczego, nie do ustawowego zagrożenia karą w przepisie karnym typizującym przestępstwo albo przestępstwo skarbowe przypisane oskarżonemu, ale do katalogu kar, określonego w ustawie karnej będącej podstawą skazania (por. wyrok SN z dnia 8 listopada 1987 r., V KRN 267/89; postanowienia SN: z dnia 2 września 2004 r., II KK 99/04; z dnia 12 września 2006 r., II KK 225/06; D. Świecki, op. cit., teza 49 do art. 439). Chodzi tu bowiem o kary lub inne środki w ogóle nieprzewidziane w ustawie, a więc o takie, które nie są ujęte w ustawowym katalogu kar czy innych środków (zob. J. Matras, op. cit., teza 16 do art. 439). Jeżeli więc orzeczono karę co do rodzaju albo co do jej wymiaru nieprzewidzianego w ramach ustawowego zagrożenia karą określonego w przepisie części szczególnej kodeksu, która to kara jest jednak przewidziana w katalogu kar, to w takiej sytuacji błędne zastosowanie prawa materialnego może być postrzegane wyłącznie jako względna przyczyna odwoławcza określona w art. 438 pkt 1a k.pk., a nie jako bezwzględna przyczyna odwoławcza wskazana w art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k.

Wyrok SN z dnia 4 czerwca 2024 r., II KS 5/24

Standard: 83145 (pełna treść orzeczenia)

Orzeczenie o karze nieznanej ustawie w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k. oznacza wyłącznie orzeczenie o karze nieznanej w ogóle obowiązującej ustawie karnej (np. kara śmierci, banicji, chłosty, utraty dobrego imienia itp.), więc nie występuje w sytuacji, gdy orzeczono karę rodzajowo dopuszczalną przez ustawę karną a jedynie w wymiarze sprzecznym z obowiązującymi przepisami prawa.

Wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2023 r., III KK 53/23

Standard: 74284 (pełna treść orzeczenia)