Odpowiednie stosowanie przepisów k.k. o warunkowym umorzeniu postępowania

Instytucja warunkowego umorzenia postępowania zaliczona została w Kodeksie karnym skarbowym do środków karnych, ale o charakterze probacyjnym (art. 22 § 2 pkt 8 lit. a k.k.s.), przy czym odnoszą się do niej także przepisy art. 41 § 1-3 k.k.s., zawierające unormowania specyficzne dla postępowania karnego skarbowego, a związane z warunkowym umorzeniem. Owe przepisy o tzw. funkcji korygującej zawierają: uzupełnienie katalogu okoliczności wyłączających stosowanie tej instytucji (art. 41 § 1 k.k.s.), dyrektywę zobowiązującą sąd do orzeczenia wobec sprawcy przestępstwa skarbowego, w związku z którym nastąpiło uszczuplenie lub narażenie na uszczuplenie należności publicznoprawnej i należności tej nie uiszczono, obowiązku jej uiszczenia w wyznaczonym terminie także w wypadku umorzenia warunkowego (art. 41 § 2 k.k.s.) oraz uzupełnienie katalogu okoliczności uzasadniających podjęcie postępowania warunkowo umorzonego (art. 41 § 3 k.k.s.). 

W art. 20 § 2 k.k.s. nakazano odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących orzekania i wykonywania – w takim zakresie, w jakim problematyka ta nie została autonomicznie uregulowana w przepisach Kodeksu karnego skarbowego - innych środków karnych, zawierając w tym zakresie wyraźne odesłania (np. do art. 41, czy też art. 43 § 2 k.k.).

Uznanie, że przepis art. 49 § 1 k.k. (a także i przepis art. 49a k.k.) może być zastosowany także na gruncie prawa karnego skarbowego poprzez konstrukcję swoistego „piętrowego”, a nadto jeszcze i „domniemanego”, albowiem dopiero „wyczytywanego” z art. 67 § 3 k.k. i z art. 20 § 2 k.k.s., odesłania, stanowiłoby rażący przykład wykładni rozszerzającej na niekorzyść oskarżonego, która na gruncie przepisów dotyczących reguł odpowiedzialności karnej i systemu sankcjonowania czynów zabronionych, jest – co do zasady – niedopuszczalna. Zakaz stosowania tego typu zabiegów interpretacyjnych odnieść należy także do prawa karnego skarbowego, zgodnie z postulatem prawa karnego „ścisłych granic”.

Recepcja art. 67 k.k. na grunt prawa karnego skarbowego ma, pomimo brzmienia art. 20 § 2 k.k.s., odsyłającego na tzw. pierwszy rzut oka do całości tego przepisu, także i z innych przyczyn bardzo ograniczony zakres. Wymienione w tym przepisie obowiązki probacyjne nie będą bowiem miały – oprócz, rzecz jasna, obowiązku zgodnego z prawem zachowania w okresie próby oraz informowania sądu lub kuratora o przebiegu próby – w tej specyficznej kategorii spraw w ogóle zastosowania. Ze względu na przedmiot ochrony trudno sobie wyobrazić zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego, czy też do wykonywania obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby. Równie trudno przyjąć, aby w razie warunkowego umorzenia postępowania karnego skarbowego uzasadnione było zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody, skoro o szkodzie w rozumieniu uszczerbku materialnego oraz w innych dobrach pokrzywdzonego na gruncie przestępstw skarbowych nie można mówić.

Zupełnie absurdalne byłoby zaś założenie, iż możliwe jest stosowanie przy skazaniu za przestępstwo skarbowe środka karnego wymienionego w art. 39 pkt 3 k.k., t.j. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, o którym mowa jest w tej samej, końcowej części przepisu art. 67 § 3 k.k., w której wymieniony został także środek karny z art. 39 pkt 7 k.k., to jest świadczenie pieniężne.

W przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego o przestępstwo skarbowe nie jest dopuszczalne orzeczenie świadczenia pieniężnego na podstawie art. 39 pkt 7 k.k.

Uchwała SN z dnia 23 maja 2006 r., I KZP 6/06

Standard: 35582 (pełna treść orzeczenia)