Uniemożliwienie porozumienia się oskarżonego z obrońcą jako bezwzględna przyczyna odwoławcza (art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.)

Uniemożliwienie porozumienia się oskarżonego z obrońcą podczas nieobecności innych osób, w trakcie prowadzenia istotnych z punktu widzenia obrony czynności procesowych w fazie postępowania sądowego, może stanowić bezwzględną przyczynę odwoławczą przewidzianą w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k., jeżeli zostanie ustalone, że jest równoważne z nieuczestniczeniem obrońcy niezbędnego w czynnościach, w których udział jego jest obowiązkowy.

Jakkolwiek art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. nie powinien być interpretowany rozszerzająco, to jednak nie może budzić wątpliwości, że ustawowego nakazu uczestnictwa obrońcy niezbędnego w określonych czynnościach procesowych nie wolno rozumieć w sensie czysto formalnym. W doktrynie ugruntowany jest pogląd, że bezwzględny powód odwoławczy zachodzi także wówczas, gdy oskarżony ma wprawdzie obrońcę, ale faktycznie jego obrona w znaczeniu materialnym jest uniemożliwiona lub nie jest przez obrońcę realizowana.

Brak obrońcy w sytuacjach przewidzianych w art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. to zarówno wypadek, gdy oskarżony nie miał w ogóle obrońcy, jak i sytuacja, gdy ustanowiony obrońca nie mógł w sposób realny obrony wykonywać. Ten kierunek wykładni komentowanego przepisu obecny jest również w orzecznictwie polskim (zob. wyrok SN z dnia 15 września 1972 r., IV KP 178/72, OSNKW 1973, z. 1, poz. 11; wyrok SN z 24 maja 1985 r., IV KP 94/85) i współgra z orzecznictwem strasburskim, które stanowi wypełnienie normy art. 6 ust. 3 pkt. b i c EKPC. W jednym z ostatnich judykatów podkreślono, że prowadzenie obrony przez obrońcę ustanowionego przez stronę lub wyznaczonego z urzędu ma na celu ochronę praw, które nie są teoretyczne i iluzoryczne, lecz mają charakter rzeczywisty i skuteczny (zob. decyzja z dnia 30 listopada 2000 r. w sprawie Panek v. Poland, skarga nr 38663/97).

Wyrok SN z dnia 8 czerwca 2004 r., III KK 419/03

Standard: 35493 (pełna treść orzeczenia)