Dopełnienie czynności bez zachowania wymogu przymusu adwokacko-radcowskiego

Dopełnienie czynności, o której mowa w art. 126 § 1 k.p.k., bez zachowania formy określonej wymogiem przymusu adwokacko-radcowskiego, nie stanowi przeszkody do merytorycznego rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu.

Nie ma racjonalnych podstaw stanowisko, zgodnie z którym w wypadku dopełnienia czynności bez zachowania wymaganej dla niej szczególnej formy, sytuacja procesowa strony nie różni się od tej, jaka istniałaby, gdyby czynności w ogóle nie dokonano. Nie można wątpić, że sam fakt dokonania czynności wywołuje określone skutki procesowe także wtedy, kiedy środek zaskarżenia sporządzony został, wbrew wymaganiu odnoszącemu się do jego formy, osobiście przez stronę procesową. Tak dokonana czynność wywołuje skutki prawne, jakie ustawa wiąże z jej dokonaniem. Przede wszystkim pozwala przyjąć, że środek zaskarżenia złożono w ustawowym terminie, a po usunięciu braku formalnego w trybie właściwych przepisów przesądzi o skutecznym wniesieniu tego środka.

W orzecznictwie i w doktrynie przyjmuje się zgodnie, że wniesienie sporządzonego osobiście przez stronę środka zaskarżenia, którego dotyczy wymóg przymusu adwokacko-radcowskiego, nie wywołuje wcale stanu procesowego równoznacznego z tym, jaki istniałby w wypadku niewniesienia środka. Przeciwnie, wniesienie środka zaskarżenia ułomnego pod względem formy prowadzi do uruchomienia procedur, które umożliwiają stronie usunięcie formalnych braków tego środka. Jest przy tym oczywiste, że w rezultacie stosowania tych procedur środek zaskarżenia w postaci spełniającej wymóg zachowania szczególnej formy złożony zostanie nierzadko już po upływie „pierwotnego” terminu do jego wniesienia, a przecież skutecznie. Taki ostateczny rezultat jest właśnie skutkiem prawnoprocesowego znaczenia faktu dokonania w wymaganym terminie czynności niedoskonałej pod względem formy. Przesądza o tym treść postanowienia art. 120 § 2 zd. 1 k.p.k.

Nie ma żadnych podstaw, aby znaczenie takiej czynności oceniać inaczej w płaszczyźnie art. 126 § 1 k.p.k. Jeżeli zatem strona wnosi o przywrócenie terminu, przedkładając jednocześnie lub w siedmiodniowym terminie określonym w tym przepisie, a najpóźniej w terminie wyznaczonym na podstawie art. 120 § 1 k.p.k., sporządzony osobiście środek zaskarżenia, to nie ma już żadnych podstaw do ustalenia, że nie dopełniono czynności, która miała być w terminie wykonana. Oznacza to, że spełnione są wówczas wszystkie przesłanki warunkujące możliwość wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w przedmiocie przywrócenia terminu, a wniosek strony o jego przywrócenie nie może być uznany za bezskuteczny. Co więcej, nie ma wtedy podstaw do podejmowania jakichkolwiek czynności zmierzających do złożenia środka zaskarżenia w formie wymaganej przez ustawę, a więc wzywania strony do uzupełnienia tego braku formalnego pisma procesowego, rozstrzygania w przedmiocie wyznaczenia osoby uprawnionej do sporządzenia środka zaskarżenia, ani tym bardziej wzywania strony do uiszczenia opłaty związanej z wniesieniem środka. Wszystkie te czynności staną się natomiast aktualne z chwilą przywrócenia terminu do wniesienia środka zaskarżenia.

O ile w wypadku złożenia w ustawowym terminie środka zaskarżenia bez zachowania wymogu sporządzenia go przez adwokata lub radcę prawnego powstaje wyłącznie kwestia usunięcia tego braku formalnego i kontroli formalnych warunków dopuszczalności środka, o tyle w wypadku złożenia go po upływie ustawowego terminu wraz z wnioskiem o jego przywrócenie, przedmiotem rozpoznania staje się w pierwszej kolejności kwestia przywrócenia terminu. Omawiany brak formalny czynności dopełnionej jednocześnie ze złożeniem wniosku nie uniemożliwia rozpoznania go, bo brak nie jest tego rodzaju, że wniosek „nie może otrzymać biegu” (art. 120 § 1 k.p.k.).

Podobnie, nie stanowi również przeszkody do rozpoznania wniosku, kwestia dopuszczalności środka zaskarżenia, albowiem nie stanowi kryterium oceny zasadności wniosku. Wyjątkowo tylko, jak np. w wypadku złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia środka zaskarżenia, jakiego ustawa w ogóle nie przewiduje, wniosek nie powinien być rozpoznany lecz pozostawiony bez rozpoznania. W podsumowaniu przedstawionych wyżej uwag należy stwierdzić, że dopóki nie zapadnie rozstrzygnięcie o przywróceniu terminu do złożenia środka zaskarżenia wymagającego szczególnej, omawianej tutaj formy, dopóty bezprzedmiotowe pozostają czynności zmierzające do usunięcia braku tej formy.

Postanowienie SN z dnia 3 lutego 2004 r., V KZ 1/04

Standard: 35460 (pełna treść orzeczenia)