Uchylenie lub zmiana orzeczenia na korzyść współoskarżonych (art. 435 k.p.k.)

Podmiotem, w odniesieniu do którego stosuje się przepis art. 435 k.p.k., jest współoskarżony, który nie wniósł środka odwoławczego. Dla zdekodowania użytego w tym przepisie określenia „współoskarżony” należy posłużyć się dyspozycją art. 71 § 2 k.p.k., definiującą oskarżonego, jako osobę, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu, a także osobę, co, do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Nadto art. 71 § 3 k.p.k. wyraźnie zastrzega, że jeżeli Kodeks postępowania karnego używa w znaczeniu ogólnym określenia "oskarżony", odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego, natomiast nie odnosi tego terminu do skazanego.

Za trafny trzeba uznać pogląd, że użyte w art. 435 k.p.k. określenie "współoskarżonych" należy rozumieć, jako obejmujące wszystkie osoby objęte aktem oskarżenia dotyczącym oskarżonego, odnośnie do którego ujawnił się powód do uchylenia orzeczenia (zob. wyrok SN z dnia 28 lutego 2008 r., V KK 335/07).

Ustawodawca na użytek toczącego się postępowania odwoławczego nie nadaje współoskarżonemu statusu skazanego, dlatego że w warunkach określonych w art. 435 k.p.k. sąd odwoławczy może wzruszyć orzeczenie sądu pierwszej instancji, w części niezaskarżonej, na korzyść tego oskarżonego. Oznacza to, że postępowanie jurysdykcyjne jest w takim wypadku kontynuowane w instancji odwoławczej, także wobec oskarżonego, w odniesieniu do którego nie wywiedziono apelacji, z zastrzeżeniem, iż może on skorzystać z cudzego środka odwoławczego tylko w zakresie znacznie ograniczonym dyspozycją art. 435 k.p.k. Dlatego również i na tym etapie postępowania występuje on jako współoskarżony i nie można go przesłuchać w charakterze świadka, lecz odebrać dodatkowe wyjaśnienia, o ile wystąpi taka potrzeba dowodowa dla prawidłowego rozpoznania podniesionych zarzutów apelacyjnych. 

Nie można akceptować poglądu, że w tym samym postępowaniu sądowym, objętym jednym aktem oskarżenia współoskarżony, co do którego nie zaskarżono wyroku sądu pierwszej instancji, w zależności od etapu tego postępowania, występuje w różnych rolach procesowych -oskarżonego i świadka, a uzyskany wskutek jego przesłuchania dowód w postaci wyjaśnień złożonych przez sądem meriti, będzie weryfikowany pozytywnie lub negatywnie, dla potrzeb finalnego rozstrzygnięcia sądu odwoławczego, jego zeznaniami złożonymi w drugiej instancji.

Z chwilą uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w odniesieniu do tych oskarżonych, którzy wnieśli środki odwoławcze, sąd pierwszej instancji ma obowiązek orzekać w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie ( art. 442 § 1 k.p.k.). Zatem, w postępowaniu ponownym przedmiotem rozpoznania będą zarzuty aktu oskarżenia odnoszące się tylko do tych oskarżonych, których środki odwoławcze doprowadziły do uchylenia zaskarżonego wyroku w oznaczonym przez sąd odwoławczy zakresie podmiotowym i przedmiotowym. Dlatego też w postępowaniu karnym złożonym podmiotowo, współoskarżony, wobec którego uprawomocnił się pierwszy wyrok Sądu meriti, przy ponownym rozpoznaniu sprawy nie jest już objęty tym samym oskarżeniem i jako skazany traci status współoskarżonego, co oznacza, że może być przesłuchiwany w charakterze świadka.

Postanowienie SN z dnia 6 października 2015 r., II KK 132/15

Standard: 35385 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 435 k.p.k. stosowany w postępowaniu kasacyjnym pozwala na przekroczenie podmiotowych granic zaskarżenia, gdy w odniesieniu do skazanego, w imieniu którego nie wniesiono kasacji, wystąpią te same względy -sprowadzające się do tożsamości stwierdzonych uchybień - uzasadniające uchylenie prawomocnego wyroku na korzyść skazanego, co do którego wniesiono kasację. Przepis ten nie jest adresowany do współsprawców, lecz do współoskarżonych. Natomiast w postępowaniu kasacyjnym, ma zastosowanie do objętych tym samym prawomocnym wyrokiem skazanych, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy, w odniesieniu do którego ujawnił się powód wydania jednego z orzeczeń wymienionych w art. 537 § 2 k.p.k., wskutek rozpoznania zarzutów podniesionych w wywiedzionej na jego korzyść kasacji (zob. też wyrok SN z dnia 28 lutego 2008 r., V KK 335/07).

Wyrok SN z dnia 6 marca 2015 r., V KK 376/14

Standard: 35383 (pełna treść orzeczenia)