Skarb Państwa w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

Skarga Skarbu Państwa o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest niedopuszczalna.

Między postępowaniem unormowanym w art. 424[1] i nast. k.p.c. i postępowaniem z powództwa przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie zachodzi przy tym ścisły związek, gdyż orzeczenie Sądu Najwyższego uwzględniające skargę stanowi prejudykat w późniejszym procesie odszkodowawczym. W tym kontekście nie jest dopuszczalne wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności prawomocnego orzeczenia przez Skarb Państwa, gdyż nie mógłby on w przyszłym postępowaniu dochodzić odszkodowania od samego siebie, innymi słowy, na rzecz pozwanego Skarbu Państwa nie powstało nieodzowne dla niniejszego postepowania roszczenie o naprawienie szkody. Pogląd ten, wyrażony już w doktrynie, należy zaaprobować. 

Postanowienie SN z dnia 10 lipca 2013 r., I CNP 55/12

Standard: 34691 (pełna treść orzeczenia)

Skarb Państwa nie jest stroną w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Nie może też występować w tym postępowaniu na prawach strony, ani w charakterze interwenienta ubocznego. 

W celu uczynienia Skarbu Państwa stroną takiego postępowania konieczna byłaby ingerencja ustawodawcy, z woli którego stosowny przepis ustawyprzesądzałby o tym, że w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia udział bierze także Skarb Państwa.

Ukształtowanie skargi jako szczególnego nadzwyczajnego środka zaskarżeniaod prawomocnego orzeczenia sądu oznacza, że postępowanie skargowe toczy się z udziałem tylko stron procesu lub uczestników postępowania nieprocesowego, w którym wydane zostało zaskarżone orzeczenie i jest kontynuacją tego postępowania.

Nie ma w nim miejsca - na co jednoznacznie wskazuje treść przepisów o skardze - dla Skarbu Państwa, reprezentowanego przez prezesa sądu, w którym zapadło prawomocne orzeczenie. W przepisach tych mowa jest o: „stronie wnoszącej skargę” (por. art. 424[1] § 1 i 2, art. 424[3], art. 424[6] § 3 k.p.c.), „stronie przeciwnej”, którą jest druga strona postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem (por. art. 424[7] k.p.c.), „obydwu stronach” (art. 424[7] k.p.c.), jak również o Prokuratorze Generalnym lub Rzeczniku Praw Obywatelskich jako podmiotach, które mają własną legitymację do wniesienia skargi (por. art. 4242 i art. 424[7] k.p.c.).

w postępowaniu ze skargi wniesionej przez stronę żaden inny prywatnoprawny interes, poza interesem stron postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem, nie występuje. Nie można zatem zasadnie twierdzić, że poza postępowaniem wywołanym skargą pozostaje „główny zainteresowany”, jakim miałby być Skarb Państwa, reprezentowany przez prezesa sądu, w którym zapadło zaskarżone skargą prawomocne orzeczenie.

Brak przepisu, który zapewniałby Skarbowi Państwa uczestnictwo w tym postępowaniu może być uznany tylko za tzw. lukę aksjologiczną, a nie za tzw. lukę konstrukcyjną, wymagającą wypełnienia w drodze wnioskowania przez analogię. Teza przeciwna (tzn. mamy do czynienia z luką konstrukcyjną) byłaby uzasadniona tylko wówczas, gdyby postępowanie bez udziału Skarbu Państwa, reprezentowanego przez prezesa sądu, w którym zapadło i uprawomocniło się orzeczenie niezgodne z prawem mogło zostać ocenione jako pozostające w sprzeczności z istotą tego postępowania. Takiej radykalnej tezy nie można skutecznie bronić. 

W przypadku postępowania ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia brakuje przyczyn, które usprawiedliwiałyby udział w nim Skarbu Państwa - prezesa sądu. Udział taki nie służyłby idei wyraźnego oddzielenia w sądownictwie funkcji jurysdykcyjnej przynależnej niezawisłym sądom od funkcji administracyjnego nadzoru sprawowanej przez prezesów sądów. W ramach tej drugiej funkcji nie ma miejsca na przedstawianie ocen w zakresie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu, a do wypełnienia takiej roli sprowadzałby się udział prezesa sądu w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. 

Uchwała SN z dnia 23 listopada 2005 r., III BZP 2/05

Standard: 54682 (pełna treść orzeczenia)