Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w przedmiocie skargi (art. 424[11] k.p.c.)

W razie uwzględnienia skargi zaskarżone orzeczenie pozostaje w mocy, otwiera się natomiast droga do skutecznego dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej od Skarbu Państwa. W następstwie wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia skarżący nie może zatem uzyskać zmiany podważanego orzeczenia, zwrotu świadczenia, które obowiązany był spełnić lub spełnił na jego podstawie, względnie odszkodowania od przeciwnika procesowego, może natomiast - jeśli skarga zostanie uwzględniona - ubiegać się w odrębnym procesie o naprawienie szkody od Skarbu Państwa.

Kontrola legalności wyroku w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia ma w konsekwencji specyficzny charakter. Nie służy ona - inaczej niż w przypadku skargi kasacyjnej - zmianie nieprawidłowego rozstrzygnięcia lub otwarciu drogi do ponownego osądzenia sprawy przez sąd meriti zgodnie z wykładnią prawa przyjętą przez Sąd Najwyższy. Jej celem jest natomiast przesądzenie, czy została spełniona jedna z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, jaką jest niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia. Ten szczególny kontekst sprawia, że o wyroku niezgodnym z prawem w rozumieniu art. 424[1] i art. 424[11] k.p.c. można mówić tylko wtedy, gdy spełnione są łącznie dwie przesłanki.

Po pierwsze, odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa z tytułu wydania wadliwego wyroku musi być oceniana z uwzględnieniem istoty funkcjonowania władzy sądowniczej i związanej z nią niezawisłości sędziowskiej. Orzeczeniem niezgodnym z prawem jest zatem tylko taki wyrok, którego nieprawidłowość ma charakter kwalifikowany i elementarny. Wymaganie to nie jest spełnione, jeżeli sąd dokonał wyboru jednego z możliwych sposobów interpretacji przepisu, niekolidującego z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, choćby interpretacja ta okazała się ex post nieprawidłowa i uzasadniałaby uchylenie orzeczenia w postępowaniu apelacyjnym lub kasacyjnym (por. wyrok TK z dnia 27 września 2012 r., SK 4/11 oraz wyroki SN z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, z dnia 4 stycznia 2007 r., V CNP 132/06, z dnia 18 lutego 2009 r., I CNP 97/08 i z dnia 13 stycznia 2017 r., III CNP 3/16).

Po drugie, wyrok jest niezgodny z prawem wtedy, gdy zawarte w nim rozstrzygnięcie co do istoty sprawy koliduje z przepisami merytorycznymi (materialnymi, pozytywnymi), które stanowiły podstawę uwzględnienia lub oddalenia powództwa. Podstawą skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może być naruszenie prawa materialnego lub naruszenie prawa procesowego, w tym przepisów Konstytucji RP, przepisów prawa unijnego i postanowień umów międzynarodowych, których Rzeczypospolita Polska jest stroną, z wyjątkiem przepisów dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów (art. 424[4] k.p.c.). Niezgodność wyroku z prawem nie polega jednak na tym, że zapadł on z naruszeniem przepisów prawa procesowego, lecz na sprzeczności zaskarżonego wyroku z normami merytorycznymi, które legły u podłoża rozstrzygnięcia, tj. tymi przepisami prawa, na podstawie których sąd ocenił zasadność roszczeń powoda i które kształtowały merytoryczną treść zaskarżonego wyroku.

Wyrok, jako ostateczny efekt przeprowadzonego postępowania, może naruszać jedynie przepisy prawa materialnego, przy czym wymaganie to dotyczy także sytuacji, w której niezgodność wyroku z prawem ma wynikać z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw.

Wyrok SN z dnia 1 grudnia 2017 r., I CNP 7/17

Standard: 34684 (pełna treść orzeczenia)

Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji (art. 424[1] § 1 k.p.c.), wymaga ustalenia, jaki przepis prawa został naruszony i czy to naruszenie jest rażące wobec możliwych sposobów interpretacji tego przepisu, jego treści i konstrukcji normatywnej.

Wyrok SN z dnia 20 stycznia 2016 r., IV CNP 15/15

Standard: 34687 (pełna treść orzeczenia)