Sąd właściwy do rozpoznania zażalenia na odrzucenie skargi przez sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie

Skarga sporządzona z naruszeniem art. 87[1] § 1 k.p.c. jest skargą z innych przyczyn niedopuszczalną i z tego powodu może być odrzucona - jak wykazano - wyłącznie przez Sąd Najwyższy (art. 424 8 § 1 in fine k.p.c.). Skoro jednak została odrzucona przez Sąd Rejonowy i na postanowienie o odrzuceniu skargi wniesione zostało zażalenie, rozważenia wymagała kwestia, który z sądów - sąd drugiej instancji, czy Sąd Najwyższy - właściwy jest do rozpoznania takiego zażalenia.

Pogląd, że sądem tym jest Sąd Najwyższy prima facie może budzić zastrzeżenia, skoro gramatyczna wykładnia przepisów poświęconych zażaleniu (art. 394-398 k.p.c.) prowadzi do stwierdzenia, że do Sądu Najwyższego przysługuje zażalenie tylko na postanowienie sądu drugiej instancji (art. 394[1] § 1 i 2 k.p.c.), a postanowienia sądu pierwszej instancji zaskarżane są zażaleniem do sądu drugiej instancji (art. 394 § 1 k.p.c.). 

Wykładnia gramatyczna powołanych przepisów prowadzi do konkluzji trudnych do zaaprobowania. 

Stosując dyrektywy wykładni celowościowej i funkcjonalnej art. 394[1] § 1 k.p.c. należy dojść do wniosku, że na postanowienie sądu pierwszej instancji odrzucające skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia zażalenie przysługuje do Sądu Najwyższego. Skoro bowiem nie tylko sąd pierwszej instancji, ale także sąd drugiej instancji - z przyczyn wskazanych - nie jest uprawniony do odrzucenia skargi wniesionej po upływie terminu, skargi niespełniającej wymagań określonych w art. 424[5] § 1 k.p.c., jak również skargi z innych przyczyn niedopuszczalnej, to tym bardziej sąd drugiej instancji nie może być sądem właściwym do kontroli zasadności odrzucenia skargi z tych przyczyn. 

Przyjęcie stanowiska przeciwnego, zakładającego, że zażalenie na takie postanowienie rozpoznaje sąd drugiej instancji, prowadziłoby do pozostawienia poza kontrolą Sądu Najwyższego postępowania wywołanego wniesieniem skargi, mimo że Sąd ten jest organem wyłącznie właściwym do rozpoznania tego szczególnego środka prawnego. Prowadziłoby ponadto do dwoistego trybu odrzucania skargi, a mianowicie, w przypadku prawidłowo działającego sądu pierwszej instancji skarga podlegająca odrzuceniu przez Sąd Najwyższy przedstawiona zostałaby temu Sądowi, a w przypadku, gdy skargę odrzucił sąd pierwszej instancji, mimo że w tym zakresie nie był organem właściwym, zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi rozpoznawałby sąd drugiej instancji, notabene sam niemający kompetencji do jej odrzucenia z przyczyn, których wystąpienie skutkuje odrzuceniem skargi wyłącznie przez Sąd Najwyższy. 

Uregulowanie przyjęte w art. 394[1] § 1 k.p.c. należy interpretować w ten sposób, że wymienione w tym przepisie postanowienie sądu drugiej instancji dotyczy postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej, natomiast drugie z wymienionych w tym przepisie postanowienie o odrzuceniu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia obejmuje zarówno postanowienie sądu pierwszej jak i drugiej instancji. 

Postanowienie SN z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZ 49/05

Standard: 34610 (pełna treść orzeczenia)