Legitymacja czynna do złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia (art. 730[1] k.p.c.)

Przepisy o postępowaniu zabezpieczającym z całą pewnością nie regulują zaś kwestii obejmujących problematykę zdolności sądowej oraz zdolności procesowej uczestników tego postępowania. W art. 730[1] § 1 k.p.c. jest bowiem mowa wyłącznie o legitymacji czynnej do złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia, a więc o przesłance, która uprawnia określony podmiot do wszczęcia postępowania zabezpieczającego. Zgodnie z tym unormowaniem, „udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia”.

Legitymacja czynna do wszczęcia postępowania zabezpieczającego stanowi wyłącznie materialnoprawną przesłanką uwzględnienia (nieuwzględnienia) żądania udzielenia zabezpieczenia roszczenia. W tym sensie stanowi więc odpowiednik czynnej legitymacji procesowej, a więc instytucji, która znajduje zastosowanie w postępowaniu rozpoznawczym. Legitymacja procesowa jest materialnoprawną przesłanką uwzględnienia (nieuwzględnienia) powództwa.

Legitymacja, o której stanowi art. 730[1] § 1 k.p.c., jest natomiast czym innym niż zdolność sądowa (i w konsekwencji zdolność procesowa) podmiotu biorącego udział w postępowaniu zabezpieczającym.

Brak legitymacji do wszczęcia postępowania zabezpieczającego powinien skutkować oddaleniem wniosku o udzielenie zabezpieczenia, czyli wydaniem orzeczenia co do istoty postępowania zabezpieczającego. Z kolei, brak zdolności sądowej podmiotu wnioskującego o udzielenie zabezpieczenia stanowi formalnoprawną przeszkodę (negatywną przesłankę procesową) do wydania przez sąd orzeczenia co do istoty sporu i dlatego postępowanie zabezpieczające wszczęte przez osobę pozbawioną zdolności sądowej musi zakończyć się w sposób pozamerytoryczny.

Brak odmiennych uregulowań określających zdolność sądową uczestników postępowania zabezpieczającego oznacza zaś, że w tym zakresie należy posiłkować się odpowiednimi unormowaniami zawartymi w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego o procesie.

Przepis art. 64 k.p.c. - stosowany odpowiednio (art. 13 § 2 k.p.c.) w postępowaniu zabezpieczającym - oznacza, że zdolność sądową, czyli zdolność do występowania w takim postępowaniu mają: 1) wszystkie osoby fizyczne, 2) wszystkie osoby prawne oraz 3) wybrane jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych). Z tego faktu wynika w szczególności, że inicjatorem (wnioskodawcą) postępowania zabezpieczającego nie może być podmiot niebędący osobą fizyczną, osobą prawną ani inną jednostką organizacyjną wyposażoną w zdolność prawną.

Ewentualny wniosek o udzielenie zabezpieczenia złożony przez podmiot pozbawiony przymiotu zdolności sądowej nie będzie mógł więc zostać merytorycznie rozpoznany (podlega odrzuceniu), bo jest on niedopuszczalny w świetle prawa. Analogiczna uwaga dotyczy innego niż wnioskodawca uczestnika postępowania zabezpieczającego.

Postanowienie SN z dnia 12 września 2017 r., III SZP 2/17

Standard: 34521 (pełna treść orzeczenia)