Zwrot opłaty nienależnej (art. 80 u.k.s.c.)

Ustawodawca nie wykluczył wypadków uiszczenia opłaty nienależnej, dlatego w art. 80 ust. 1 ustawy potwierdza się obowiązek sądu dokonywania z urzędu zwrotu różnicy (nadpłaty), przy czym ustawa nie zakreśla terminu, a także nie przewiduje również zaliczania opłat nienależnych.Uiszczenie opłaty sądowej nie jest czynnością procesową w znaczeniu ścisłym, choć warunkuje bieg procesu, dlatego przepisy o kosztach powinny być wykładane zgodnie z ich zasadniczą, tj. fiskalną funkcją, którą można ująć jako obowiązek stron i uczestników postępowania cywilnego partycypacji w części kosztów obciążających Państwo zobowiązane (przede wszystkim w art. 45 ust. 1 Konstytucji) do realizacji powszechnego prawa do sądu.

Oznacza to, że zasadniczym kryterium wykonania obowiązku opłaty stanowi fakt wpłacenia gotówki w kasie sądu, złożenia znaków w biurze podawczym lub w sekretariacie albo dokonania przelewu na rachunek właściwego sądu przed upływem terminu dokonania czynności procesowej.Wykładnia językowa przepisów ustawy nie przesądza wniosku o możliwości zaliczenia nadpłaty (przed dokonaniem zwrotu) na poczet opłaty należnej.

W związku z tym, uwzględniając zasadniczą funkcję opłaty oraz przyjmując, że postępowanie związane z jej uiszczeniem nie powinno opóźniać rozpoznania sprawy, nie można odrzucić takiej możliwości, skoro prowadziłoby to do ograniczenia prawa strony do odwołania się lub zaskarżenia orzeczenia, bez wyraźnej podstawy.

Nie można pominąć okoliczności, iż stosunki między władzami powołanymi do wymiaru i rozliczania danin publicznych a zobowiązanymi racjonalizują się i kształtują na płaszczyźnie wzajemnej lojalności, bez zbędnej restrykcyjności (por. art. 274 Ordynacji podatkowej). Byłoby niezrozumiałe, gdyby praktyka sądowa wyrażała odmienny, skrajnie formalistyczny kierunek, na niekorzyść dokonującego opłaty.

Postanowienie SN z dnia 21 grudnia 2006 r., III CZ 96/06

Standard: 34375 (pełna treść orzeczenia)