Ograniczenie terminu wniesienia skargi do toku postępowania; niedopuszczalność skargi na przewlekłość postępowania, które zostało zakończone (art. 5 u.s.p.p.)
Ustawa o skardze na przewlekłość postępowania
Skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie (art. 5 ust. 1 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania). Oznacza to, że niedopuszczalne jest wniesienie skargi na przewlekłość postępowania, które zostało już zakończone (por. np. postanowienie SN z 10 lipca 2024 r., I NSP 210/24).
Postanowienie SN z dnia 23 października 2024 r., I NSP 219/24
Standard: 83318 (pełna treść orzeczenia)
Z art. 5 ust. 1 u.s.p.p. wynika, że skargę wnosi się w toku postępowania w sprawie. Stosownie do art. 16 u.s.p.p., strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1 u.s.p.p., może dochodzić – na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.
Postanowienie SN z dnia 11 września 2024 r., I NSP 282/24
Standard: 83327 (pełna treść orzeczenia)
Niedopuszczalne jest wniesienie skargi na przewlekłość postępowania po jego zakończeniu (postanowienie SN z 31 sierpnia 2022 r., I NSP 250/22).
Postanowienie SN z dnia 10 lipca 2024 r., I NSP 210/24
Standard: 83319 (pełna treść orzeczenia)
Rozpoznawanie sprawy (tok postępowania) w rozumieniu art. 5 ust. 1 u.s.p.p. nie może być utożsamiane wyłącznie z postępowaniem rozpoznawczym. Nie budzi przecież wątpliwości, że sąd rozstrzygając wniosek o nadanie klauzuli wykonalności także rozpoznaje sprawę – w przedmiocie nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Bez znaczenia jest przy tym, że nie jest to sprawa egzekucyjna w rozumieniu art. 758 k.p.c. Istotne jest natomiast, iż wynik tej sprawy bezpośrednio rzutuje na możliwość wszczęcia właściwego postępowania egzekucyjnego, a co za tym idzie – uzyskania efektywnej ochrony prawnej.
Uchwała SN z dnia 19 grudnia 2019 r., I NSPZP 1/18
Standard: 46388
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. 2016, poz. 1259 dalej: „ustawa”) skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowaniu w sprawie.
Przez tok postępowania rozumieć należy postępowanie co do istoty sprawy, a nie postępowanie zażaleniowe jako incydentalne (uboczne) postępowanie, którego bieg nie powoduje „przejścia” rozpoznania istoty sprawy do sądu wyżej instancji (zob. postanowienie SN z dnia 22 lutego 2017 r. sygn. III SPP 2/17).
Z uwagi na cel skargi na przewlekłość postępowania, jakim jest eliminowanie i zapobieganie przewlekłości postępowania przez dyscyplinowanie sądu do podejmowania terminowych i właściwych czynności prowadzących do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, skarga na przewlekłość postępowania wniesiona już po jego prawomocnym zakończeniu nie może odnieść skutku.
Warunkiem dopuszczalności skutecznego wniesienia skargi na przewlekłość postępowania jest wniesienie jej przed wydaniem prawomocnego rozstrzygnięcia co do istoty, po tej bowiem chwili odpada wskazany wyżej cel wniesienia skargi (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2015 r., sygn. III SPP 28/15).
Postanowienie SA w Katowicach z dnia 21 czerwca 2017 r., V S 19/17
Standard: 8293 (pełna treść orzeczenia)
Celem postępowania ze skargi na przewlekłość postępowania jest przeciwdziałanie aktualnie trwającej przewlekłości postępowania i "wymuszenie" rozpoznania toczącej się sprawy przez sąd lub prokuratora w rozsądnym terminie. Z tego względu skargę wnosi się jedynie w toku postępowania w sprawie (por. art. 5 ust. 1 u.s.p.p.). W literaturze i orzecznictwie podkreśla się, że skarga na przewlekłość postępowania stanowi doraźną interwencję przeciwdziałającą niezasadnie przedłużającemu się postępowaniu sądowemu, a zatem przyspieszenie toczącego się postępowania. Jej funkcją jest przede wszystkim nadanie toczącej się sprawie odpowiedniego biegu i przeciwdziałanie przewlekłości w czasie trwania postępowania, czyli spowodowanie podjęcia przez organ prowadzący postępowanie działań zapewniających postępowaniu wymaganą sprawność. Skarga ma służyć dyscyplinowaniu czynności podejmowanych na danym etapie toczącego się jeszcze postępowania w określonej sprawie. Spełnia ona swoją rolę jedynie wówczas, gdy zostanie wniesiona w toku postępowania.
"Celem skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie jest stwierdzenie przewlekłości, jaka wystąpiła w zakończonym już postępowaniu sądowym, lecz spowodowanie podjęcia przez sąd, przed którym postępowanie w sprawie jeszcze się toczy i jest dotknięte przewlekłością, działań zapobiegających dalszej przewlekłości postępowania. Oznacza to, że może ona być wniesiona jedynie w czasie toczącego się postępowania sądowego" (postanowienie SN z 7 czerwca 2006 r., III CSP 1/06, postanowienie NSA z 15 marca 2011 r., sygn. akt II FPP 2/11).
Wyrok TK z dnia 22 października 2015 r., SK 28/14
Standard: 34178 (pełna treść orzeczenia)
Pojęcie „toku postępowania w sprawie” należy interpretować zgodnie z art. 16 ustawy, według którego strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1, może dochodzić - na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.
Oznacza to, że skarga na przewlekłość postępowania może być wniesiona w toku postępowania, a więc do prawomocnego zakończenia postępowania co do istoty sprawy (por. postanowienia SN: z dnia 7 grudnia 2004 r., III SPP 23/04, oraz z dnia 27 lipca 2005 r., III SPP 127/05).
Zgodnie z art. 363 § 1 k.p.c., orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia, czyli najpóźniej z dniem wydania wyroku przez sąd drugiej instancji.
Postanowienie SN z dnia 20 stycznia 2015 r., III SPP 236/14
Standard: 64842 (pełna treść orzeczenia)
Z treści art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. wynika, że skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się do Sądu w toku postępowania w sprawie, zaś zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Niewątpliwie w powołanych przepisach chodzi o etap postępowania przed tym sądem, przed którym to postępowanie nadal się toczy, czyli nie zostało jeszcze zakończone (zamknięte) w wyniku wydania stosownych orzeczeń. Wniesienie skargi na przewlekłość postępowania ma bowiem w istocie służyć dyscyplinowaniu czynności podejmowanych na danym etapie toczącego się jeszcze postępowania w określonej sprawie (por. również postanowienie SN z dnia 18 lutego 2005 r., III SPP 19/05).
Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 lipca 2005 r., III SPP 127/05 (PiZS 2005 nr 11 s.25), dodając że skarga na przewlekłość postępowania może być wniesiona jedynie do jego prawomocnego zakończenia oraz że skarga wniesiona po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu.
Także w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2006 r., III SPP 162/05, Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że skoro sprawa została prawomocnie zakończona, zaś skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki została złożona po prawomocnym zakończeniu postępowania, przeto okoliczność ta powoduje niedopuszczalność skargi z uwagi na wniesienie jej po upływie przepisanego terminu i stanowi przesłankę odrzucenia skargi (art. 370 KPC w związku z art. 397 § 2 zdanie 1 KPC i w związku z art. 5 ust. 1 i art. 8 ust. 2 ustawy z 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki). Pogląd ten podzielono w postanowieniu z dnia 16 czerwca 2005 r., SPK 12/05, w uzasadnieniu którego wywiedziono, że zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 ustawy, skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga ta dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie. W przypadku, gdy postępowanie zostało prawomocnie zakończone przed wniesieniem skarg, oczywistym jest, że nie mogą być one rozpoznane merytorycznie.
Postanowienie SA w Poznaniu z dnia 15 marca 2013 r., I ACz 433/13
Standard: 18602 (pełna treść orzeczenia)
W przepisie art. 5 ust. 1 ustawy o skardze wskazano, że skargę o stwierdzenie, iż w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania wnosi się w toku postępowania w sprawie. Zatem wskazany w tym przepisie termin do wniesienia skargi wyrażony w słowach „w toku postępowania”, jest zachowany, jeżeli skarga została złożona na tym etapie postępowania karnego, którego dotyczy ( por. postanowienie SN z 10 czerwca 2008 r., KSP 2/08). Słusznie w tym judykacie wskazano, że czas teraźniejszy jakim posłużył się ustawodawca zwłaszcza w przepisie art. 2 ust. 1 oznacza, iż przepis ten odwołuje się do stanu istniejącego w chwili wniesienia skargi (tak też uchwała SN z dnia 9 stycznia 2008 r., III SPZP 1/07, postanowienia SN: z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, z dnia 8 lipca 2005 r., III SPP 120/05).
Ocena dokonywana przez sąd właściwy do rozpoznania skargi na przewlekłość postępowania nie dotyczy wcześniejszych etapów postępowania karnego, które zostały już zakończone w wyniku wydania stosownych orzeczeń kończących dany etap postępowania karnego. Ocena sądu mogłaby dotyczyć jedynie tego etapu postępowania przed tym sądem, przed którym postępowanie nadal się toczy, o ile zostałaby wniesiona w terminie skarga.
Prowadząc ocenę dopuszczalności skargi nieodzownym było również wskazanie celu ustawy o skardze. Jej celem publiczno-prawnym było stworzenie realnego i skutecznego środka zapobiegającego przewlekłości postępowania, czyli takiego środka, którego funkcją jest przede wszystkim wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu.
Postępowanie ze skargi na przewlekłość nie jest samodzielnym postępowaniem zmierzającym do stwierdzenia przewlekłości postępowania jaka wystąpiła już w postępowaniu karnym, ale jego celem powinno być spowodowania podjęcia przez organ procesowy, przed którym postępowanie się toczy, działań zapobiegających dalszej przewlekłości (por. uchwała SN z 18 stycznia 2005 r., III SPP 113/04; postanowienia SN: z dnia 12 maja 2005 r., III SPP 76/05, z dnia 10 maja 2006 r., III SPP 19/06). Dla realizacji tego celu przewidziano w ustawie (art. 12 ust. 2) możliwość zalecenia przez sąd podjęcia przez prokuratora prowadzącego postępowania przygotowawcze odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie. Jest zatem oczywiste, że osiągnięcie celów skargi nie jest możliwe w stosunku do zakończonego postępowania, w sytuacji gdy skarżący występuje ze skargą po wydaniu przez prokuratora decyzji rozstrzygającej co do przedmiotu postępowania przygotowawczego. Z tych też powodów prawomocne zakończenie postępowania karnego nie może być kryterium pozwalającym na ocenę, czy skarga na przewlekłość została złożona z zachowaniem terminu wskazanego w art. 5 ust. 1 ustawy o skardze.
Przechodząc na grunt tej sprawy, stwierdzić należało, że skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego, które nie było prowadzone sprawnie, złożona została po podjęciu przez prokuratora decyzji rozstrzygającej co do przedmiotu postępowania przygotowawczego. Powoływane przez skarżącego fakty dotyczące przewlekłości postępowania przygotowawczego, nie odnoszą się do stanu istniejącego w chwili wniesienia skargi, co czyni skargę spóźnioną, a w konsekwencji wniesioną po terminie.
Postanowienie SN z dnia 8 września 2010 r., WSP 12/10
Standard: 17770
Wyrażony w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) w słowach „w toku postępowania” termin do wniesienia skargi jest zachowany, jeżeli skarga została złożona na tym etapie postępowania karnego, którego dotyczy.
Ewentualna przewlekłość postępowania może wiązać się wyłącznie z postępowaniem sądowym (działaniem lub bezczynnością sądu albo komornika sądowego) w obszarze niejako postępowania głównego co do istoty (wyjaśnienie okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy), egzekucyjnego albo w sferze wykonania orzeczenia sądowego. W przepisach art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o przewlekłości postępowania przewidziano, że skargę o stwierdzenie, iż w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie, przy czym składa się ją do sądu, przed którym toczy się postępowanie.
Przepis art. 5 ust. 1 ustawy zawiera więc swoisty termin, w którym skarga może być wniesiona – „w toku postępowania w sprawie”.
Postanowienie SN z dnia 10 czerwca 2008 r., KSP 2/08
Standard: 42669 (pełna treść orzeczenia)
Skoro ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie wskazuje, co należy uczynić, gdy skarga została wniesiona po terminie zakończenia toku postępowania w sprawie, a zatem po upływie terminu czynności procesowej, do którego mogła być wniesiona, zgodnie z art. 8 ust. 2 wspomnianej ustawy, który stanowi, iż w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy postępowania zażaleniowego obowiązujące w postępowaniu, którego skarga dotyczy, należało sposobu rozstrzygnięcia w tej sprawie poszukiwać w odpowiednich przepisach Kodeksu postępowania karnego.
Odpowiednimi przepisami w opisanej wyżej sytuacji - zdaniem Sądu Najwyższego - są przepisy art. 430 § 1 k.p.k. w związku z art. 429 § 1 k.p.k. Stanowią one bowiem, że sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania przyjęty środek odwoławczy, jeżeli został on wniesiony po terminie.
Postanowienie SN z dnia 7 grudnia 2004 r., III SPP 23/04
Standard: 35188 (pełna treść orzeczenia)