Cesja wierzytelności na rzecz banku

Trybunał Konstytucyjny nie kwestionuje zasady umożliwiającej przeniesienie przez wierzyciela bez zgody dłużnika wierzytelności na osobę trzecią (przelew) na warunkach określonych w art. 509 kc. Równocześnie jednak Trybunał stoi na stanowisku, że cytowany przepis art. 509 kc należy odczytywać w kontekście całego kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego, a w szczególności w odniesieniu do zasad egzekucji sądowej tam określonej. Zasady te na gruncie prawa cywilnego nie ulegają żadnym zmianom po omówionym wyżej przeniesieniu wierzytelności na osobę trzecią. Także sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie.

W przypadkach, gdy następuje cesja wierzytelności na rzecz banku i dochodzi do zastosowania reguł egzekucyjnych przewidzianych w art. 53 ust. 2 prawa bankowego, sytuacja prawna dłużnika ulega zmianie na jego niekorzyść.

Pogorszenie tej sytuacji wynika z trzech przesłanek: a) z nadania określonym dokumentom bankowym (to znaczy dokumentom nowego wierzyciela) mocy tytułów wykonawczych bez potrzeby uzyskiwania dla nich sądowych klauzul wykonalności, b) z możliwości wyboru przez bank trybu egzekucji określonego w kodeksie postępowania cywilnego bądź w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, c) z możliwości sądowej obrony przez dłużnika swoich praw dopiero w fazie egzekucji, o czym stanowi art. 53 ust. 3 i 4 prawa bankowego.

Jeżeli powyższa niekorzystna zmiana sytuacji prawnej dłużnika nastąpiła bez jego zgody w wyniku przeniesienia wierzytelności na podstawie art. 509 kc, należy rozwiązania prawne umożliwiające powstanie takiego stanu, uznać za niekonstytucyjne. Zasady demokratycznego państwa prawnego, a zwłaszcza zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa, przeciwstawiają się utrzymywaniu w obiegu prawnym przepisów, które decyzją wierzyciela pozwalają zmieniać podstawę prawną egzekucji wobec dłużnika bez udziału jego woli w trakcie trwania stosunku umownego. Stan taki w omawianym zakresie stwarza właśnie art. 53 ust. 2 prawa bankowego.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że jest to nadmierna ingerencja w zasadę stabilności stosunków umownych, co narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego ustanowioną przez art. 1 przepisów konstytucyjnych.

Orzeczenie TK z dnia 16 maja 1995 r., K 12/93

Standard: 3561 (pełna treść orzeczenia)