Rozprawa pod nieobecność oskarżonego, który wprawił się w stan niezdolności do udziału w rozprawie

Przepis art. 377 § 3 k.p.k. umożliwia prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego między innymi wówczas, gdy oskarżony prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy oświadcza, że nie weźmie w niej udziału, a nadto, gdy oskarżony zawiadomiony o jej terminie, nie stawia się na nią bez usprawiedliwienia. Z kolei art. 377 § 4 k.p.k. dodatkowo stanowi, że jeśli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień przed sądem, można zastosować art. 396 § 2 k.p.k. lub uznać za wystarczające odczytanie jego poprzednio złożonych wyjaśnień.

Celem art. 377 k.p.k. jest przeciwdziałanie praktykom utrudniania postępowania, przy zachowaniu podstawowych gwarancji prawa oskarżonego. Przepis ten jest ważnym środkiem służącym zapobieganiu próbom oskarżonego przejęcia inicjatywy w postępowaniu i jego utrudnianiu, przez wykorzystywanie istniejących w procedurze karnej rygorów dotyczących obecności oskarżonego na rozprawie.

Przyjęte rozwiązanie nie narusza prawa oskarżonego do obrony przez pozbawienie go możliwości udziału w rozprawie, bowiem dopuszcza możliwość prowadzenia rozprawy pod jego nieobecność tylko wtedy, gdy oskarżony sam z przysługującego mu prawa zrezygnował, np. przez wyraźne wyrażenie takiej woli.

Sąd Najwyższy podkreślał w swoim orzecznictwie, że jeśli oskarżony składał wyjaśnienia przed sądem w postępowaniu uproszczonym, następnie sprawa jest rozpoznawana w postępowaniu zwyczajnym, a oskarżony zawiadomiony o rozprawie nie stawia się na nią bez usprawiedliwienia, możliwość dokończenia rozprawy bez jego udziału daje przepis art. 377 § 3 k.p.k. W sytuacji wskazanej w tym przepisie, gdy oskarżony nie składał jeszcze przed sądem wyjaśnień, sąd może odczytać jego poprzednie wyjaśnienia, zgodnie z treścią art. 377 § 4 k.p.k. (por. wyroki SN: z dnia 16 grudnia 2016 r., III KK 297/16; z dnia 6 czerwca 2011 r., V KK 174/11; z dnia 20 lipca 2011 r., V KK 167/11, OSNKW 2011, z. 9, poz. 85; postanowienie SN z dnia 22 sierpnia 2013 r., II KK 181/13).

Postanowienie SN z dnia 29 marca 2017 r., V KK 356/16

Standard: 34076 (pełna treść orzeczenia)

Przepisy art. 377 k.p.k. są ważnym środkiem służącym zapobieganiu próbom oskarżonego przejęcia inicjatywy w postępowaniu i jego utrudnianiu, przez wykorzystywanie istniejących w procedurze karnej rygorów dotyczących obecności oskarżonego na rozprawie. Przyjęte rozwiązanie, z jednej strony, nie narusza prawa oskarżonego do obrony przez pozbawienie go możliwości udziału w rozprawie, bowiem dopuszcza możliwość prowadzenia rozprawy pod jego nieobecność tylko wtedy, gdy oskarżony sam z przysługującego mu prawa zrezygnował. Z drugiej strony, sąd nie ma obowiązku z tego uprawnienia korzystać, bowiem może uznać obecność oskarżonego za konieczną.

Celem przepisu art. 377 k.p.k. jest takie przemodelowanie zwyczajnego postępowania karnego, by umożliwić sądowi nie tylko rozpoczęcie i zakończenie postępowania karnego pod nieobecność oskarżonego, osobiście zawiadomionego o terminie rozprawy, na jej pierwszym terminie, ale także na kolejnym terminie, w wypadku zaistnienia potrzeby przerwania albo odroczenia rozprawy. Niestawiennictwo oskarżonego, zawiadomionego osobiście, na pierwszy termin rozprawy bez usprawiedliwienia, jest wyrazem jego suwerennej decyzji o rezygnacji z udziału w postępowaniu sądowym.

Przepis art. 377 § 3 k.p.k., pozwalający na prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego, zrywa z paternalistycznym traktowaniem oskarżonego. 

Uchwała SN z dnia 24 czerwca 2015 r., I KZP 4/15

Standard: 41724 (pełna treść orzeczenia)