Prawo oskarżonego do jedoczesnego ustanowienia nie więcej niż trzech obrońców (art. 77 k.p.k.)

Art. 77 k.p.k. daje oskarżonemu prawo do jedoczesnego ustanowienia nie więcej niż trzech obrońców, przy czym przepis ten nie określa czasu, czy też stadium postępowania w jakim oskarżony powinien takiego obrońcę ustanowić. Oznacza to, że oskarżony, który na rozprawie głównej korzystał z pomocy jednego obrońcy, może w dalszym postępowaniu ustanowić drugiego obrońcę nie tracąc przy tym uprawnienia do korzystania w pełni z pomocy dotychczasowego. Ustanowienie drugiego obrońcy dopiero po ogłoszeniu wyroku i upływie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku, w sposób oczywisty uniemożliwia takiemu obrońcy złożenie skutecznego wniosku o sporządzeni i doręczenie uzasadnienia wyroku. Nie oznacza to jednak, że taki drugi obrońca nie może wnieść skutecznego środka zaskarżenia, byleby uczynił to z zachowaniem terminu przewidzianego dla pierwszego z obrońców.

Otwarcie terminu do zaskarżenia, w związku ze złożeniem wniosku o doręczenie orzeczenia przez stronę, obrońcę lub pełnomocnika, pozwala na wniesienie środka zaskarżenia także ustanowionemu dodatkowego lub innemu przedstawicielowi procesowemu w tym biegnącym już terminie. W jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyższy stwierdził, że doręczenie wyroku z uzasadnieniem tylko przedstawicielowi procesowemu strony powoduje otwarcie terminu do wniesienia apelacji także dla strony (zob. postanowienie SN z dnia 14 listopada 1972 r., V KRN 437/72). Sąd Najwyższy wyraził także pogląd, że jeżeli po doręczeniu przedstawicielowi procesowemu strony wyroku z uzasadnieniem został ustanowiony inny przedstawiciel zamiast lub obok dotychczasowego, to może on wnieść apelację w terminie biegnącym dla tego, który złożył wniosek. Natomiast gdy wniosek złożyła oddzielnie strona oraz jej przedstawiciel procesowy i każdy z nich otrzymał w innym czasie wyrok z uzasadnieniem, to termin do wniesienia apelacji dla każdego z tych podmiotów należy liczyć od daty późniejszego z dokonanych doręczeń, a nie dla każdego z nich oddzielnie (por. uchwałę SN z dnia 28 kwietnia 1980 r., VI KZP 8/80; a w nowszym orzecznictwie postanowienie SN z dnia 26 lutego 2015 r., III KZ 8/2015).

W świetle tych poglądów należało uznać, że skoro obrońca reprezentujący oskarżonego na etapie postępowania apelacyjnego złożył wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, co nastąpiło w dniu 13 maja 2024 r., to w terminie dla tego obrońcy przewidzianym kasacja mogła zostać wniesiona również przez kolejnego ustanowionego z wyboru obrońcę. Obrońca ten złożył kasację w dniu 11 czerwca 2024 r., a więc przed upływem 30 dniowego terminu biegnące w stosunku do dotychczasowego obrońcy.

Postanowienie SN z dnia 22 października 2024 r., III KZ 44/24

Standard: 83400 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 77 k.p.k. nie uzależnia liczby obrońców od sposobu powstania stosunku obrończego.

Wprawdzie w art. 78-81 k.p.k., jak i w wielu innych przepisach, mówi się o obrońcy w liczbie pojedynczej, oczywistym jednak jest, że chodzi w nich o określenie minimalnych gwarancji procesowych dla oskarżonego w zakresie jego formalnego prawa do obrony.

Oskarżony może więc korzystać jednocześnie z trzech obrońców, z tym tylko zastrzeżeniem wynikającym z art. 81 § 1 k.p.k., że warunkiem wyznaczenia obrońcy (obrońców) z urzędu jest nieposiadanie przez oskarżonego obrońcy z wyboru.

Wysoki stopień zawiłości sprawy zwłaszcza w powiązaniu z jej obszernością będzie niekiedy uzasadniał wyznaczenie dodatkowego obrońcy z urzędu; bądź na wniosek oskarżonego bądź wcześniej wyznaczonego obrońcy lub nawet z własnej inicjatywy prezesa sądu.

Wyrok SN z dnia 14 stycznia 2005 r., V KK 309/04

Standard: 33975 (pełna treść orzeczenia)