Mienie - przejście ex lege mienia z jednego podmiotu na drugi

"Przejście" ex lege mienia z jednego podmiotu na drugi, w tym również na Skarb Państwa, nie jest samo w sobie czymś obcym polskiemu prawu. Takie "przejście" mienia może obejmować zarówno prawa majątkowe, jak i posiadanie. Co do posiadania można też wskazać pogląd, jaki ustalił się po pewnych wahaniach w judykaturze i doktrynie, że na podstawie art. 922 kc. posiadanie, które przysługiwało spadkodawcy, ex lege w chwili otwarcia spadku przechodzi na spadkobiercę. Znanym sposobem "przejścia" na Skarb Państwa określonego mienia albo - jak ustawy mówiły często - majątku, który mógł obejmować zarówno prawa, jak i posiadanie, były różnego rodzaju akty nacjonalizacyjne. Posługiwało się - jak wiadomo - tymi aktami w szerokim zakresie państwo komunistyczne. Znaczna część tych aktów nacjonalizacyjnych budzi zastrzeżenia i jest głęboko obca państwu demokratycznemu. Ich przypomnienie jest jednak zasadne ze względu na to, że kwestionowana ustawa dotyczy mienia pozostałego po PZPR, która jest następczynią PPR. Partia ta była kierowniczą siłą ówczesnego państwa i inspirowała wydanie wszystkich aktów nacjonalizacyjnych. Wnioskodawcy faktu tego nie wzięli pod uwagę, kierując pod adresem ustawy zarzut, że przejęcie ex lege mienia na Skarb Państwa, w tym również posiadania, jest samo w sobie obce polskiemu prawu.

Krytyczna ocena wielu aktów nacjonalizacyjnych wydawanych w przeszłości nie jest jednak absolutna. Na ujemną ocenę nie zasługuje np. dekret z 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87). Przewidywał on, że z mocy prawa przechodzi na własność państwa majątek poniemiecki (art. 2 ust. 1 dekretu) oraz w drodze przemilczenia majątek opuszczony (art. 34 ust. 1 dekretu). U podstawy pierwszego z cytowanych przepisów legły motywy zadośćuczynienia i rekompensaty, a motywem uzasadniającym drugi przepis była konieczność uregulowania sytuacji mienia, które na skutek wypadków wojennych stało się bezpańskie.

Orzeczenie TK z dnia 25 lutego 1992 r., K 3/91, OTK 1992/1/1

Standard: 3539 (pełna treść orzeczenia)