Majątkowy charakteru sprawy o uchylenie, stwierdzenie nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwał organów spółdzielni

Zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 10 maja 2011 r., III CZP 126/10, mającą moc zasady prawnej, sprawa o uchylenie, ustalenie nieistnienia oraz o stwierdzenie nieważności uchwały organów spółdzielni jest sprawą o prawa niemajątkowe, w której skarga kasacyjna jest dopuszczalna (art. 398]1] § 1 w związku z art. 398[2] § 1 k.p.c.), jeżeli przedmiotem zaskarżonej uchwały są prawa lub obowiązki o charakterze niemajątkowym.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono stanowisko, które podziela Sąd Najwyższy w orzekającym składzie, że zatwierdzenie sprawozdania finansowego spółdzielni mieszkaniowej dotyczącego aktywów i pasywów oraz przepływu środków pieniężnych, ma wpływ na stan majątkowy spółdzielni, a tym samym jej członków. Z tego względu roszczenie o uchylenie tego rodzaju uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni ma charakter majątkowy (zob. postanowienie SN z 18 września 2014 r., V CZ 53/14; por. też postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2018 r., I CSK 528/17). Taki też charakter - w okolicznościach sprawy - należało przypisać żądaniu dotyczącemu uchwały o zatwierdzenie sprawozdania Zarządu z działalności Spółdzielni (por. też postanowienie SN z dnia 6 października 2006 r., V CZ 67/06).

W orzecznictwie majątkowy charakter przypisany został również roszczeniu dotyczącemu uchwały w przedmiocie udzielenia absolutorium zarządowi (zob. postanowienia SN z dnia 6 października 2006 r., V CZ 67/06 i z 28 maja 2013 r., V CZ 18/13, niepubl. oraz wyrok SN z 19 grudnia 2008 r., II CSK 267/08), zaś na gruncie wspólnot mieszkaniowych za majątkowym charakterem sprawy o uchylenie uchwały w przedmiocie udzielania absolutorium zarządcy i zatwierdzenia sprawozdania ze sprawowania zarządu nieruchomością wspólną opowiedział się Sąd Najwyższy również w uchwale z 9 grudnia 2005 r., III CZP 111/05).

Postanowienie SN z dnia 28 lipca 2023 r., I CSK 3851/22

Standard: 83344 (pełna treść orzeczenia)

W obowiązującym obecnie art. 17 pkt 4[2] k.p.c. właściwość rzeczowa sądów w sprawach o uchylenie, stwierdzenie nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwał organów spółdzielni - jak i uchwał organów innych osób prawnych - została unormowana w oderwaniu od kryterium majątkowego lub niemajątkowego charakteru sprawy. Z tych samych zapewne przyczyn w obecnym stanie prawnym nie zależy od majątkowego lub niemajątkowego charakteru sprawy także wysokość opłat sądowych w tych sprawach (art. 27 pkt 8, 8a, 8b w związku z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010.90.594 z późn. zm. - dalej: "u.k.s.c."), ani wysokość wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem (§ 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Dz. U.2002.163.1348 z późn. zm.) lub radcą prawnym (§ 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U.2002.163.1349 z późn. zm.).

Nadal natomiast ustalenie majątkowego lub niemajątkowego charakteru sprawy o uchylenie, stwierdzenie nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwał organów spółdzielni ma istotne znaczenie z punktu widzenia przewidzianej w art. 398[2] § 1 k.p.c. w odniesieniu do spraw o prawa majątkowe przesłanki dopuszczalności skargi kasacyjnej (odpowiednia wartość przedmiotu zaskarżenia). W uchwale składu siedmiu sędziów - zasadzie prawnej - z dnia 10 maja 2011 r., III CZP 126/10, Sąd Najwyższy przyjął, że sprawa o uchylenie, stwierdzenie nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwały organów spółdzielni jest sprawą o prawa majątkowe i art. 398[2] § 1 k.p.c. ma do niej zastosowanie, jeżeli przedmiotem zaskarżonej uchwały są prawa lub obowiązki o charakterze majątkowym.

Przedmiotem uchwał zaskarżonych przez powódkę są niewątpliwie prawa i obowiązki majątkowe. Dlatego Sąd Apelacyjny trafnie zaliczył wszczętą przez powódkę sprawę do kategorii spraw o charakterze majątkowym. W rezultacie art. 368 § 2 k.p.c., nakazujący w sprawie o prawa majątkowe oznaczenie w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia, miał w niniejszej sprawie zastosowanie.

Niemniej uchybienie wskazanemu wymaganiu przez powódkę i nieuzupełnienie w zakreślonym terminie braku formalnego apelacji przez podanie wartości przedmiotu zaskarżenia nie mogło uzasadniać odrzucenia dotkniętej tym brakiem apelacji na podstawie art. 370 i 373 k.p.c. Należy podzielić pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2008 r., III CZP 7/08, że sankcji tej podlegają tylko braki formalne uniemożliwiające nadanie apelacji prawidłowego biegu w rozumieniu art. 130 § 1 k.p.c., a niewskazanie w apelacji przez powódkę wartości przedmiotu zaskarżenia nie jest takim brakiem. Jak wynika z wcześniejszych wyjaśnień, wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) w tych sprawach o uchylenie, stwierdzenie nieważności lub ustalenie nieistnienia uchwał organów spółdzielni, które zgodnie z kryterium wskazanym w zasadzie prawnej z dnia 10 maja 2011 r., III CZP 126/10, mają - tak jak sprawa niniejsza - charakter majątkowy, nie ma wpływu na właściwość rzeczową sądu, ani na wysokość opłat sądowych i wysokość wynagrodzenia należnego w ramach pokrycia kosztów procesu. Nie zależy też od tej wartości dopuszczalność zaskarżenia apelacją. Dopiero dopuszczalność skargi kasacyjnej jest uwarunkowana określoną wartością przedmiotu zaskarżenia. Wartość przedmiotu sporu (zaskarżenia) nie pełni więc w tych sprawach do etapu rozpoznania apelacji w istocie żadnej funkcji.

Postanowienie SN z dnia 25 października 2012 r., I CZ 153/12

Standard: 33533 (pełna treść orzeczenia)

Pod pojęciem roszczenia materialnoprawnego rozumie się uprawnienie do żądania od konkretnej osoby konkretnego zachowania się, które w razie odmowy spełnienia świadczenia może być wymuszone, tymczasem członkowi spółdzielni - w przypadku zaskarżenia przez niego uchwały o wykluczeniu - tak rozumiane roszczenie, czyli uprawnienie do żądania, aby spółdzielnia pozbawiła ważności uchwałę walnego zgromadzenia i uznawała skarżącego nadal za członka, nie przysługuje. Może on wytoczyć powództwo, którego przedmiotem nie jest dochodzenie roszczenia, lecz żądanie uchylenia zaskarżonej uchwały, czyli pozbawienia jej mocy prawnej drogą orzeczenia sądowego, ze skutkiem względem wszystkich członków spółdzielni. W ten sposób uprawniony zmierza do ukształtowania z mocy wyroku sądowego nowego stanu prawnego, abstrahując od woli i zachowania się pozwanej spółdzielni lub jej członków uczestniczących w walnym zgromadzeniu, tak jak np. wtedy, gdy żąda uznania czynności prawnej dokonanej z jego pokrzywdzeniem za bezskuteczną (art. 527 i 534 k.c.) albo domaga się uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia (art. 929 k.c.).

Postanowienie SN z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 9/12

Standard: 15808 (pełna treść orzeczenia)