Pojęcie nieodpłatności czynności prawnej na gruncie art. 6 ust. 1 u.k.w.h.

Przez rozporządzenia nieodpłatne w znaczeniu tego przepisu należy rozumieć czynności prawne rozporządzające, w przypadku których przysporzenie majątkowe na rzecz drugiej strony jest aktem szczodrobliwości osoby rozporządzającej. Najdonioślejszym praktycznie przykładem rozporządzenia o charakterze aktu szczodrobliwości objętego hipotezą art. 6 ust. 1 u.k.w.h. jest przeniesienie własności nieruchomości w wykonaniu umowy darowizny (por. wyrok SN z dnia 3 października 2007 r., IV CSK 193/07). Wszelkie inne czynności prawne rozporządzające prawami ujawnionymi w księdze wieczystej, czyli takie, w przypadku których przysporzenie na rzecz drugiej strony nie jest aktem szczodrobliwości osoby rozporządzającej, są rozporządzeniami objętymi działaniem rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (por. uchwała SN z dnia 5 maja 1993 r., III CZP 52/93).

Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CSK 178/11

Standard: 69885 (pełna treść orzeczenia)

Nie sposób w umowie o ustanowienie hipoteki dostrzec wyrazu woli właściciela nieruchomości ujmowania ustanowienia hipoteki jako aktu szczodrobliwości, który pozwalałby zakwalifikować tę umowę jako czynność prawną pod tytułem darmym (nieodpłatną). W szczególności trafnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 maja 1993 r., III CZP 52/93 wykluczył kwalifikowanie umowy o ustanowienie hipoteki na rzecz banku jako czynności prawnej nieodpłatnej w rozumieniu art. 6 ust. 1 u.kw.h., normującego rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Charakter nabywanego przez wierzyciela hipotecznego przysporzenia w postaci możliwości zaspokojenia się z obciążonej hipoteką nieruchomości w granicach niezapłaconej wierzytelności, dostosowanie kształtu prawnego tego przysporzenia do pełnionej w obrocie przez hipotekę funkcji zabezpieczającej, a zwłaszcza wynikające z art. 518 § 1 pkt 1 k.c. wstąpienie nie będącego dłużnikiem osobistym właściciela obciążonej hipoteką nieruchomości w granicach, w jakich nastąpiło zaspokojenie wierzyciela hipotecznego, w jego prawa, nie pozwalają traktować umowy o ustanowienie hipoteki na równi z przeniesieniem własności nieruchomości w wyniku darowizny, które art. 6 ust. 1 u.kw.h. ma przede wszystkim na względzie, a ujmując rzecz ogólniej: przemawiają za nieadekwatnością podziału na czynności prawne odpłatne i nieodpłatne w stosunku do umowy o ustanowienie hipoteki, w sensie niemożności stosowania do tej umowy przepisów o czynnościach prawnych nieodpłatnych i podlegania jej w konsekwencji jedynie przepisom o czynnościach prawnych odpłatnych.

Wyrok SN z dnia 3 października 2007 r., IV CSK 193/07

Standard: 69886 (pełna treść orzeczenia)