"Swoboda czynności jednostronnych" ; numerus clausus jednostronnych czynności (art. 353[1]k.c.)
Zasada swobody umów (art. 353[1] k.c.) Czynność prawna i jej skutki (art. 56 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
W odniesieniu do jednostronnych czynności prawnych utrzymują się w nauce różnice pomiędzy postulatem zamkniętej klasy (numerus clausus) jednostronnych czynności prawnych, odzwierciedlającym pogląd negujący swobodę tworzenia stosunków zobowiązaniowych w drodze czynności jednostronnych, a stanowiskiem dopuszczającym nieuregulowane („nienazwane”) jednostronne czynności prawne, z pewnymi jedynie zastrzeżeniami, np. co do tego, by określone skutki prawne pozostawały wyłącznie w sferze prawnej osoby składającej oświadczenie lub co do tego, by ograniczyć je do czynności, które nie kreują nowych stosunków prawnych, lecz prowadzą do zmiany lub wygaśnięcia istniejącego stosunku.
W wypadku oświadczeń woli złożonych jedynie przez przyszłego dłużnika, z zasady bardziej restrykcyjnie traktuje się wymaganie objęcia tym oświadczeniem podstawy przysporzenia, stanowiącej element stosunku prawnego, czyli wymaganie aby w treści oświadczenia był zawarty cel prawny przysporzenia.
W tradycyjnym rozumieniu, do czynności takich nie ma zastosowania art. 353[1] k.c., mówiący wyraźnie o umowach, chociaż niekiedy kwestionuje się kategoryczność tezy o niedopuszczalności swobodnego kreowania zobowiązań w drodze jednostronnej czynności prawnej.
Wyrok SN z dnia 19 maja 2016 r., IV CSK 495/15
Standard: 67746 (pełna treść orzeczenia)
W zakresie kompetencji do dokonywania czynności jednostronnych trafne jest stanowisko, że są one dopuszczalne tylko w ramach ustawowo określonych ich typów. Podmiot prawa nie może jednostronnie kształtować sytuacji prawnej (treści zobowiązania) innego podmiotu bez jego zgody, jeśli ustawa nie przyznaje mu odpowiedniej kompetencji do takiego zachowania. Potwierdza to art. 353[1] k.c., który swobodę kształtowania treści zobowiązań wiąże wyłącznie z umowami.
Jednostronnej czynności prawnej można dokonać tylko na podstawie szczególnej kompetencji ustawowej i ze skutkami określonymi ustawą. Oznacza to też, że ustawa wyznacza typy dopuszczalnych jednostronnych czynności prawnych, a ustanawiając określony typ takiej czynności określa dopuszczalny (dozwolony) zakres jej stosowania.
Czynność jednostronna nieprzewidziana przez prawo jest niedopuszczalna i nie może być kwalifikowana jako czynność należąca do jednego z typów czynności jednostronnych. Czynnością nieprzewidzianą przez prawo jest też, co oczywiste, czynność dokonana poza granicą kompetencji do dokonania czynności jednostronnej.
W odniesieniu do czynności jednostronnych kończących istniejący stosunek prawny opisane reguły ulegają wszakże modyfikacji, polegającej na tym, że kompetencja do jej dokonania może wynikać nie tylko z ustawy, lecz także z umowy stron zawartej w granicach swobody określonej w art. 353[1] k.c. W takiej sytuacji jednostronne kształtowanie sytuacji prawnej drugiej strony czynnością jednostronną ma bowiem oparcie w woli obydwu stron, a więc dokonuje się za zgodą adresata czynności.
W stosunkach pracy swoboda ta jest dodatkowo ograniczana przez zasadę uprzywilejowania pracownika, która zawęża swobodę stron przez zakaz dokonywania ustaleń umownych mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy prawa pracy (art. 18 § 1 k.p.).
Wyrok SR w Szamotułach z dnia 29-04-2015 r. IV P 183/13
Standard: 7948 (pełna treść orzeczenia)