Pojęcie "wiadomości specjalne"

O ile nie ma normatywnych wskazań odnośnie do tego, kiedy udział biegłego należy w sprawie uznać za konieczny, to z całą pewnością nie dotyczy to sytuacji, gdy wysokość kwoty powinna zostać wykazana przez stronę innymi dowodami, w szczególności z dokumentów, np. co do wysokości podatku gruntowego i rolnego.

Wyrok SN z dnia 26 października 2023 r., II CSKP 1682/22

Standard: 81100 (pełna treść orzeczenia)

Wiadomości specjalne to takie, które wykraczają ponad poziom przeciętnego, dorosłego człowieka o odpowiednim doświadczeniu życiowym i wiedzy.

Niewątpliwie do tej kategorii zaliczyć należy zdecydowaną większość specjalistycznej wiedzy medycznej, w tym także związanej ze zdrowiem psychicznym. Ustalenie, czy nieżyjąca już osoba, z uwagi na ówczesny stan psychiczny, tj. istniejący w chwili przedsiębrania określonych czynności, mogła rozpoznać ich znaczenie, oraz czy jej stan psychiczny u przeciętnego obserwatora mógł wzbudzić wątpliwości pod tym kątem, jest zagadnieniem z zakresu psychiatrii, a zatem wiedzy specjalistycznej. To do psychiatry, jako osoby dysponującej wiedzą specjalistyczną o przebiegu, dynamice i objawach określonych schorzeń, czy ułomności należy wypowiedzenie się, na podstawie zgromadzonego osobowego i nieosobowego materiału dowodowego, czy określone dysfunkcje zdrowia psychicznego w ogóle nadają się do zaobserwowania i zinterpretowania przez osoby postronne (np. otoczenie chorego). Do sądu należy zaś, oprócz oceny wiarygodności opinii zwłaszcza przez pryzmat art. 201 k.p.k., rozważenie – również na podstawie całokształtu materiału dowodowego, w tym także wniosków biegłych, czy rozpoznanie skutków tych schorzeń czy ułomności było możliwe przez zindywidualizowanego oskarżonego, w płaszczyźnie zarzucanego mu przestępstwa. I tak samo, jak biegły nie może wypowiadać się w kwestiach zastrzeżonych dla organu procesowego, np. co do winy oskarżonego, czy prawnej interpretacji wiążących go obowiązków ustawowych, tak samo sądowi nie wolno zastępować wiadomości specjalnych własną wiedzą czy doświadczeniem. 

Czym innym jest ogólna świadomość otaczającej rzeczywistości i udzielenia nawet logicznych odpowiedzi na nieskomplikowane pytania dotyczące np. imienia i nazwiska, czy datę urodzenia, a czym innym – świadomość znaczenia i konsekwencji czynności prawnej. Ma to tym większe znaczenie, że biegli określili stopień otępienia P. M. jako głęboki. Wiedza zaś o tym, czy dane zachowanie osoby objętej takim otępieniem, świadczące o niezrozumieniu istoty aktu notarialnego, jest albo nie jest dostrzegalne dla otoczenia, czy ma charakter stały czy przemijający, jest wyłączną domeną biegłych i nie może zostać zastąpiona wiedzą ani doświadczeniem sędziowskim.

Wyrok SN z dnia 8 lutego 2023 r., IV KK 490/22

Standard: 78114 (pełna treść orzeczenia)