Ustanowienie rodziny zastępczej w razie formalnej niedopuszczalności jej ustanowienia (art. 112[5] k.r.o.)

Sąd orzekając o powierzeniu sprawowania pieczy zastępczej nad małoletnim dzieckiem uwzględnia przede wszystkim dobro i interesy dziecka, co w szczególnych okolicznościach może przemawiać za odstąpieniem od spełnienia przez kandydata do jej wykonywania wszystkich wymagań przewidzianych w art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 575).

Wnioskodawca nie spełnia dwóch wymagań spośród wymienionych w art. 42 ust. 1 u.w.r. Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że jedynie to było przeszkodą w powierzeniu mu pieczy zastępczej. Nie ma podstaw do przyjęcia, że przyczyną ograniczenia władzy rodzicielskiej wnioskodawcy w stosunku do dzieci pochodzących z pierwszego małżeństwa były zastrzeżenia co do sposobu jej sprawowania. Zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 12 listopada 2012 r. sprawuje on tę pieczę, jest też opiekunem prawnym.

Zaistniały szczególne okoliczności przemawiające za odstąpieniem od zasady powierzenia pieczy jedynie osobie, która dopełnia tych warunków i poprzestaniu na wykładni językowej art. 42 ust. 1 u.w.r. Małoletnia S. F. od drugiego roku życia pozostaje pod opieką wnioskodawcy i wyraziła wolę dalszego pozostawania z nim, traktuje go jak ojca. Nawiązała także więź emocjonalną z partnerką wnioskodawcy. Wychowuje się wspólnie z młodszą siostrą Z., z którą jest silnie emocjonalnie związana. Pożądane jest zatem zachowanie ciągłości w wychowywaniu S. Sprawowanie opieki powinno być połączone z wykonywaniem pieczy zastępczej (art. 149 § 4 k.r.o.). Analiza potrzeb S.F. i ocena wnioskodawcy jako sprawującego dotychczas pieczę zastępczą, a wcześniej biorącego udział w jej wychowywaniu, czyli czynnie obecnego w jej świadomym życiu wskazuje, że zgodne z jej dobrem jest powierzenie pieczy zastępczej wnioskodawcy i uwzględnienie jego wniosku na podstawie art. 112[5] § 1 k.r.o.

Orzeczenie powierzające sprawowanie pieczy zastępczej określonej osobie musi uwzględniać przede wszystkim dobro i interesy dziecka. Łączy się to z podstawową zasadą, na jakiej oparte zostały wszelkie uregulowania prawne dotyczące spraw dziecka i rodziny, jak też ich wykładnia.

Nie ma podstaw do przyjęcia, że uregulowania któregokolwiek aktu prawnego w bardziej miarodajny sposób uwzględniają dobro dziecka niż innego. Zasada ta odgrywa podstawowe znaczenie przy wykładni wszystkich przepisów z zakresu prawa materialnego, jak i prawa procesowego, dotyczących dziecka.

Za koniecznością odstąpienia od wykładni gramatycznej art. 42 ust. 1 u.w.r. na rzecz wykładni funkcjonalnej i systemowej przemawiają istotne względy. Wskazane w art. 42 u.w.r. wymagania dotyczą kandydata do pełnienia pieczy zastępczej, na co wskazują kolejne przepisy art. 43, 45 i 46 u.w.r. traktujące o osobach ubiegających się o wpis do rejestru prowadzonego przez starostę osób zakwalifikowanych do pełnienia tej funkcji (art. 46 ust. 1 pkt 1). Z art. 112[5] § 1 k.r.o. wynika, że sprawowanie pieczy zastępczej może być powierzone osobom, które już sprawują tę funkcję. Nie została odrębnie uregulowana sytuacja, w której piecza zastępcza jest faktycznie wykonywana przez osobę niespełniającą wszystkich wymagań, co doprowadziło do stabilizacji stosunków pomiędzy nią a dzieckiem. Wymaga ona zatem szczególnego potraktowania. Przepis art. 42 ust. 7 u.w.r. przewiduje, że okoliczności, o których mowa w ust. 1-3 ustala się na podstawie przeprowadzonej przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej analizy sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej. Ogólne odesłanie do tej analizy przemawia za tym, że odnosi się ona tak do kandydata do pełnienia pieczy zastępczej, jak i do dziecka, które będzie podlegać tej pieczy.

Postanowienie SN z dnia 24 listopada 2016 r., II CA 1/16

Standard: 47418 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Sąd powinien zawsze kierować się Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym i wynikającą z niego zasadą dobra dziecka, nawet jeśli kandydat nie spełnia wymogów wynikających z art. 42 Ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej

Oddalenie wniosku o umieszczenie w rodzinie zastępczej nie było uzasadnione. Sposób sprawowania pieczy przez wnioskodawcę był prawidłowy; została stworzona rodzina, gdzie małoletnia jest wychowywana jako naturalne dziecko. Nie ma innej osoby, która gwarantowałaby lepszą opiekę. Nie ma również możliwości rozważania, że w innej rodzinie byłyby lepsze warunki do rozwoju małoletniej. Wnioskodawca spełnia wymagania do sprawowania pieczy nad dzieckiem, więc nie ma potrzeby rozdzielania dziecka z rodziną.

Wszelkie decyzje dotyczące małoletnich muszą mieć na względzie dobro dziecka. Wszystkie przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, kodeksu postępowania cywilnego, ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (jedn. tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 575 ze zm.) czy też Konwencji o Prawach Dziecka na pierwszy plan wysuwają dobro dziecka. W tym względzie nie ma konkurencji między tymi aktami prawnymi.

Postanowienie SN z dnia 24 listopada 2016 r., III CZP 68/16

Standard: 13376