Połączenie spraw do łącznego rozpoznania w postępowaniu uproszczonym (art. 219 i art. 505[3] k.p.c.)

Połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się według przepisów o postępowaniu uproszczonym w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (art. 219 k.p.c.) powoduje dalsze rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o tym postępowaniu.

Każde połączenie spraw na podstawie art. 219 k.p.c. powoduje pewnego rodzaju komplikacje dla sądu - rozstrzygając połączone sprawy sąd musi zająć się szerszym zakresem żądań stanowiących przedmiot procesu. Pod znakiem zapytania staje wówczas cel postępowania uproszczonego, które zostało zaprojektowane przez ustawodawcę i ustawowo uregulowane jako przeznaczone do rozpatrywania w przyspieszony sposób limitowanej kategorii spraw drobnych, prostych, nieskomplikowanych prawnie i faktycznie, spraw które nie są zawiłe, i dla których rozstrzygnięcia nie są wymagane wiadomości specjalne (art. 505[7] k.p.c.).

Te cele, którym służy art. 219 k.p.c. w postępowaniu „zwykłym”, nie są realizowane w postępowaniu uproszczonym, gdzie wszystkie odstępstwa od postępowania „zwykłego” i pewne ograniczenia swobody podejmowania przez stronę czynności procesowych uzasadniane są sprawnością, szybkością, sformalizowaniem tego postępowania służącym zdyscyplinowaniu stron. Postępowanie uproszczone, którego głównym celem jest szybkość, sprawność, ułatwienie powodowi dochodzenia ochrony swoich praw podmiotowych, a sądowi rozpoznania i rozstrzygnięcia określonej kategorii spraw, nie powinno prowadzić do odwrotności tych założeń będących następstwem połączenia spraw na podstawie art. 219 k.p.c. Praktyka wskazuje na to, że im więcej roszczeń, a także im więcej osób zaangażowanych w sprawę (powodów, pozwanych), tym trudniej sądowi prowadzić szybko i sprawnie postępowanie.

Stosowanie art. 219 k.p.c. do spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym byłoby dysfunkcjonalne - sprzeczne z celem tego postępowania. Mogłoby prowadzić do niedopuszczalnej kumulacji przedmiotowej roszczeń (art. 505[3] § 1 zdanie pierwsze k.p.c. i art. 505[1] pkt 1 k.p.c.) lub niedopuszczalnej kumulacji pod-miotowej (wyprowadzanej z art. 505[4] § 1 zdanie drugie k.p.c.), w wyniku której dochodziłoby do połączenia kilku spraw pozostających z sobą w związku faktycznym, wniesionych przez kilka różnych osób przeciwko temu samemu pozwanemu (np. przez kilku pracowników przeciwko temu samemu pracodawcy) albo wniesionych przez tę samą osobę przeciwko kilku różnym pozwanym (np. przez tego samego pracodawcę przeciwko kilku pracownikom).

Dopuszczając możliwość połączenia kilku oddzielnych spraw toczących się przed tym samym sądem w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli pozostają ze sobą w związku lub mogły być objęte jednym pozwem (art. 219 k.p.c.), należałoby dokonać precyzyjnych rozgraniczeń i wyraźnie wyodrębnić sytuacje możliwego i niedopuszczalnego łączenia spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym: 

• po pierwsze - gdy takie połączenie nie powodowałoby niedopuszczalnej kumulacji przedmiotowej i podmiotowej (a w związku z tym byłoby możliwe) oraz gdy prowadziłoby do takiej kumulacji (byłoby zatem niedopuszczalne), 
• po drugie - gdy przedmiotowa kumulacja obejmowałaby, co prawda, świadczenia tego samego rodzaju, wynikające z tej samej podstawy faktycznej i prawnej, objęte dotychczas różnymi pozwami wniesionymi w postępowaniu uproszczonym, ale prowadziłaby do przekroczenia granicznej wartości roszczenia stanowiącego przedmiot sporu (wtedy połączenie byłoby niemożliwe) oraz gdy łączna wartość przedmiotu sporu po połączeniu nie przekroczyłaby pięciu tysięcy złotych (a zatem połączenie byłoby możliwe). 

Różnorodność mogących powstać na tle stosowania art. 219 k.p.c. sytuacji procesowych nie wyczerpuje się w przytoczonych przykładach. Stworzenie precyzyjnych kryteriów dopuszczalności połączenia spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym na podstawie art. 219 k.p.c., gwarantujących zachowanie obowiązujących w tym postępowaniu odrębnym odstępstw od ogólnych zasad i ograniczeń z nim związanych także w sprawie połączonej, byłoby faktycznie niemożliwe.

Chociaż połączenie w trybie art. 219 k.p.c. kilku oddzielnych spraw w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia ma charakter techniczny i nie wpływa na właściwość sądu, także wówczas, gdy mogły być one objęte jednym pozwem (por. postanowienie SN z dnia 6 grudnia 1973 r., I PZ 71/73), co oznaczać by mogło dopuszczalność połączenia spraw, w wyniku którego ogólna wartość objętych połączonymi sprawami świadczeń przekroczyłaby kwotę pięciu tysięcy złotych, należy przyjąć, że takie połączenie powinno powodować odstąpienie od dalszego rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym.

Wnosząc pozew w postępowaniu uproszczonym powód sam określa zakres przedmiotowy sprawy, tak aby - według jego założeń i spodziewanych korzyści (natury procesowej) - została ona rozpoznana szybko i sprawnie, bez mnożenia komplikacji faktycznych i prawnych (zarówno w zakresie prawa materialnego, jak i procesowego), a zatem efektywnie. Połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed tym samym sądem w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli pozostają ze sobą w związku lub mogły być objęte jednym pozwem, stanowi odstępstwo od tych założeń. Oznacza de facto odstąpienie od rozpoznania sprawy według przepisów o postępowaniu uproszczonym, nawet jeżeli nie zostało wydane w tym przedmiocie stosowne postanowienie. Samo połączenie spraw - nawet bez wydania zarządzenia (postanowienia sądu) o odstąpieniu od stosowania przepisów o postępowaniu uproszczonym - powinno być traktowane jako takie odstąpienie.

Spotykana w praktyce sądowej skłonność do łączenia na podstawie art. 219 k.p.c. oddzielnie wniesionych spraw obejmujących jednorodzajowe świadczenia wynika z przyjęcia błędnego założenia, że nie można objąć jednym pozwem roszczenia o powtarzające się jednorodzajowe świadczenia albo o świadczenia spełniane częściowo w różnych terminach na podstawie umowy długoterminowej. Uznanie, że powód może objąć jednym pozwem tego rodzaju świadczenia, wyeliminuje praktyczną potrzebę i racjonalnie uzasadnioną pokusę łączenia przez sąd odrębnie wniesionych spraw.

Uchwała SN z dnia 12 listopada 2003 r., III PZP 13/03

Standard: 32217 (pełna treść orzeczenia)