Rozszerzenie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną z przyczyn niezawinionych (odpowiedzialność obiektywna)

Strona umowy może przyjąć na siebie odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z przyczyn przez niego niezawinionych (tzw. odpowiedzialność obiektywna) w sytuacjach, gdy taka jego odpowiedzialność nie wynika z przepisów ustawy (np. na podstawie casus mixtus). Odpowiedzialność dłużnika staje się odpowiedzialnością obiektywną w momencie oderwania jej od winy dłużnika, choćby ta miała przybrać postać culpa levissima.

Umowne zaostrzenie odpowiedzialności poza granice odpowiedzialności subiektywnej prowadzi w pierwszej kolejności do objęcia nią zdarzenia mającego charakter przypadku. W myśl zasad ogólnych, nikt nie odpowiada za skutki zdarzenia przypadkowego, gdyż obciążają one tego, kto zostaje nimi dotknięty (zasada casum sentit dominus). Zasada ta ma jednak charakter dyspozytywny i strony mogą przewidzieć odpowiedzialność dłużnika także za zdarzenia przypadkowe.

W sytuacji rozszerzenia odpowiedzialności na przypadek dłużnika obciążają wszystkie potencjalne przyczyny niewykonania zobowiązania z wyjątkiem tych, które są określone w samej umowie (o ile takie wyliczenie występuje).

Rozszerzenie odpowiedzialności może również obejmować siłę wyższą, a więc jest możliwe ukształtowanie odpowiedzialności absolutnej również w ramach zwykłych stosunków gospodarczych.

Odpowiedzialność absolutna oznacza wyłączenie możliwości powoływania się przez dłużnika na okoliczności egzoneracyjne w celu zwolnienia się z odpowiedzialności. Strony wykluczają w takiej sytuacji zastosowanie zasady ultra posse nemo tenetur ("od nikogo nie można żądać tego, co przekracza jego możliwości"). Często używa się na określenie tego typu odpowiedzialności pojęcia odpowiedzialności gwarancyjnej. w takim wypadku istnieje "odpowiedzialność bezwzględna typu gwarancyjnego".

Przyjęcie przez dłużnika w umowie odpowiedzialności absolutnej nie pozbawia go możliwości powoływania się na przyczynienie się wierzyciela do powstania szkody (art. 362 k.c). Może to spowodować zmniejszenie obowiązku odszkodowawczego dłużnika. Na dłużnika nie może zostać bowiem przerzucone ryzyko nielojalnego lub wadliwego zachowania wierzyciela (quod quis ex culpa sua damnum sentit, non intellegitur damnum sentire – "ten, kto sam wyrządził sobie szkodę, nie doznaje szkody").

Rozszerzenie może dotyczyć również odpowiedzialności za czyny osób trzecich.

Wyrok SO w Warszawie z dnia 24 marca 2017 r., XX GC 91/15

Standard: 32160 (pełna treść orzeczenia)